DEPICTION OF EARTHQUAKE IN ARABIC POETRY

Year 2023, Volume: 18 Issue: 2, 328 - 305, 29.11.2023

Bekir Mehmetali

https://doi.org/10.34082/islamiilimler.1411046

Abstract

وصف الزّلازل في الشّعر العربيّ

Abstract

كان الشّعر العربيّ منذ القديم إلى الآن مرآة تعكس الواقع الّذي يُحيط بالشّاعر، فما توانَى الشَّاعرُ العربيّ قطُّ عن تصوير مُجرَيات الحياة الّتي تدورُ في بيئته بل ذهب إلى أبعد من ذلك في موضوع الزَّلازل، فلم يقتصر تصويرُه لها على الزَّلازل الّتي ضربت بيئتَه، فعبر بمرآته الشِّعريّة الحدود العربيّة في نقلة إنسانيّة إلى دول العالم الأخرى كإيطاليا واليابان حين تناهى إلى مَسامع الشُّعراء أنّ الزَّلازل عصفت رياحُها بمناطق معيَّنة من هاتين الدَّولتين. والّذي دفعني إلى كتابة هذا البحث الزَّلازل الآليمة الّتي عصفت بجنوب تُركيا وشمال سوريا في السّادس من شهر شُباط لعام 2023م، وما خلَّفته من دمار هائل، وقتلَى، ونتائج كارثيّة أُخرى، فرُحتُ أُقلِّب كُتُب الأدب والتّاريخ، فعثرتُ على شيء غير يسير من الأشعار الّتي رصد فيها الشّعرُ العربيّ الزَّلازلَ التّي عصفت بهذه المنطقة الجغرافيّة وغيرها منذ مئات السِّنين، ووجدت أنَّ أغلب هذه الأشعار وردت في كتب التّاريخ، وهذا موضوع في حدود علمي قلّما تناوله بحث أدبيّ علميّ، وهنا تكمن أهميّة البحث، وقيمته، فنهجت فيه المنهجين الوصفي والتَّحليليّ، فرصدْت الأشعار الّتي سالت على ألسنة الشُّعراء بهذه المناسبة الكارثيّة، وتناولتُها بالتَّحليل، والتَّفصيل. وظنّي أنّه سيكون بحثاً نوعيّاً يُغني المكتبة العربيّة بما يخصُّ هذا الموضوع، وقد يكون مصباحاً يهتدي به الباحثون للكتابة في كوارث طبيعيّة أخرى رصدها الشّعر العربيّ، وأرَّخها الشُّعراء في أشعارهم الّتي جاءت وثائق أدبيّة، وإنسانيّة، وتاريخيّة تفرَّقت في بطون الكتب.

Keywords

وصف, الزَّلازل, الشّعر العربيّ, الأدب العربيّ

ARAP ŞİİRİNDE DEPREM TASVİRİ

Abstract

Arap şiiri eskiden beri gerçeği ve şairlerin çevrelerinde meydana gelen olayları yan-sıtan bir ayna olmuştur. Arap şairi sürekli çevresinde meydana gelen bu olayları tasvir etmeye çalışmış, hatta konu deprem olunca kendi çevresi ile yetinmeyip daha uzak diyarları da ele almaya gayret etmiştir. Şiir sanatı üzerinden şair, sadece Arap dünyasında değil dünyanın diğer coğrafyalarında meydana gelen depremleri de ifade etmiştir. Şairlerden bazıları İtalya ve Japonya gibi ülkelerde meydana gelen depremleri betimlemiş ve bunu yaparak da Arap şiirinin insanî yanının ne kadar güçlü olduğunu ortaya çıkarmak istemiştir. 6 Şubat 2023 tarihinde Türkiye’nin gü-neyinde ve Suriye’nin kuzeyinde vuku bulan elim depremler ve sebep olduğu acı ve-rici sonuçlar bu araştırmayı yapma nedenimiz olmuştur. Bu çalışma kaleme alınır-ken çeşitli edebiyat ve tarih kitaplarına ve deprem ile ilgili olan birçok şiire başvu-ruldu. Söz konusu şiirlerin çoğunluğu edebiyat kitaplarında değil tarih kitaplarında yer almaktaydı. Bu şiirler incelendiğinde depremin eskiden beri bu coğrafyada meydana geldiği, çok acılara ve kayıplara sebebiyet verdiği anlaşılmaktadır. Bun-dan hareketle bu konunun edebiyat çerçevesinde pek de ele alınmadığını saptadık. Bu araştırma esnasında tanımlayıcı ve analitik yaklaşım izlenecektir ve bu konuya dair Arap şiirinde deprem olgusu ile ilgili şiirler analiz edilerek okuyucuya sunmak hedeflenmiştir. Bu çalışmanın araştırma konusuna bakıldığında bölgede yaşanılan depremler ve bunun önemi karşımıza çıkmaktadır. Bu araştırmanın Arap edebiya-tına katkı sağlaması ve yazarları muhtelif afetlere yönelik olarak edebi araştırmalar yapmaya teşvik etmesi amaçlar arasında yer alır.

Keywords

Arap Şiiri, Deprem, Tasvir, Arap Edebiyatı.

References

• İbrâhîm, Hâfız, el-Divân. Tahk. Ahmed el-Emîn ve Ahmed el-Zîn ve İbrâhîm el-Ebiârî. Kâhire: el-Heyet el-Mısriyye ll-Kitâb, 3. Baskı, 1987.
• Şevkī, Ahmed. Dîvân eş-Şevkiyât. 2 Cilt. Kâhire: Matba‘atu’l- İstikâme, ts.
• İbn Munkiz, Usama. ed-Dîvân. Tahk. Ahmed Ahmed Bedevî ve Hâmid ‘Abdulmecîd. Beyrût: ‘Âlemu’l-Kutub, 2. Baskı, 1403H- 1983M.
• el-Ayderûs, Muhyddîn ‘Abdulkâdir. en-Nûr es-Safir ‘an Ahbâr el-Karn el-‘Âşir. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1. Baskı, ts.
• el-Hamid, Ebû Muhammed ‘Abdulkerîm b. Sâlih b. ‘Abdulkerîm. el-Tefekkur ve’l-İ‘tibâr bi- Âyâti’l- Kusûf ve’z- Zelâzil ve’l-İsâr. Riyâd: Mektebetül-Melik Fahd el-Vataniyye, 1426H- 2005M.
• İbn Manzûr, Cemâluddîn Muhammed. Lisânu’l-‘Arab. 11 Cilt. Beyrût: Dâr Sâdır, ts.
• Fîrûzâbâdî, Muhammed b. Ya‘kûb. el-Ḳāmûsu’l-Muḥîṭ. Beyrût: Muessesetu'r-Risâle, 8. Baskı, 1426H- 2005M.
• el-Halebî, Muhammed Râğib b. Mahmûd b. Hâşimu’t-Tabbâh. İthâfu’n-Nubelâ bi-Ahbâr Hale-bu’ş-Şahbâ. Tahk. Muhammed Kemâl. Haleb: Dâru’l-Kalem, 2. Baskı, 1408H.
• Muhammed, ‘Abdulkerîm. en-Nezatu’l-İnsâniyye fi’ i-Şi‘ri’l-‘Arabî. Lubnân: Mecelletü’d-Dirâsâti’l-Edebiyye ve’l-Fikriyye. 9. Sayı, Nisan 2022.
• el-Hâlidî, Hâlid Yûnus. Dirâsât Târîhiyye fi Zelâzili’l-Buldâni’l-‘Arabiyye. Nusha Eliktroniyye, 2012M.
• İbnü’l-Adîm, Kemâluddîn ‘Umer b. Ahmed. Buğyetu’ṭ-Taleb fî târîḫi Ḥaleb. Tahk. Sühel Zekkâr. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1408H- 1988M.
• Ebû Şâme, Şihâbüddîn el-Dimeşkî. Kitâbu’r-Ravżateyn fî Aḫbâri’d-Devleteyn. Tahk. İbrahîm ez-Zeybek. 2 Cilt. Muessesetu'r-Risâle, 1. Baskı, 1997.
• el-Hamevî, Yâkūt. Muʿcemu’l-Buldân. 1 Cilt. Beyrût: Dâr Sâdır, 1397H-1977M.
• İbn Kesîr. el-Bidâye ve’n-Nihâye. 6 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Ma‘rife, 1409H- 1988M.
• İbn Numeyr, Hassân. Dîvân Arkele’l-Kelbî. Tahk. Ahmed el-Cundî. Beyrût: Dâr Sâdır, 1412H-1992M.
• el-Meydânî, Ahmed b. İbrahim en-Nîsâbûrî, Mecma‘u‘l-Emsâl, (tahk. Muhammed Muhyi’d-Dîn ‘Abdulhamîd), Dâru’l-Ma‘rife, Beyrût, Lubnân.
• es-Sekkâkî, Ebû Ya‘kûb Yûsuf b. Ebi Bekr b. Muhammed b. Ali, Miftâhu’l-‘Ulûm, thk. Naim Zer-zur, Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, II. Basım,1987.
• eş-Şerîf el-Murtaza, Emâli’l-Murtaza, thk. Muhammed Ebu’l-Fazl İbrahim. Kâhire: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, I. Basım, 1954.
• Hâmidi, ‘Abdulkerim, Davabite fi Fehmi’n-Nassi, Kitâbu’l-Umme, sayı 108, 2005, 1. Baskı.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fazl Cemâluddîn Muhammed b. Mukerrem b. Alî er-Ruveyfî. Lisânu’l-ʿArab. 15 Cilt. Beyrût: Dâr Sâdır, 3. Baskı, 1414.
• İbn Nedîm, Ebu’l-Ferec Muhammed b. İshâk. el-Fihrist, thk. İbrahim Ramazan, Beyrût: Dâru’l-Ma’rife, 1997.
• İbn-i Hişâm el-Ensârî Ebû Muhammed Cemâluddîn ‘Abdullāh b. Yûsuf b. Ahmed b. Abdillâh el-Basrî el-Katru’n-Nedâ ve Bellu’s-Sadâ, el-Mektebetü’l-Asriyye, Sayda, Beyrût, 1994.
• Kaddum. Mahmud. Estetik Oluşum ile Sembolik Boyut Arasında Mahmud Derviş’in Şiirinde Kur’ânî Kıssalar: Hz. Yusuf’un Kıssasını İşletme Noktasında Bir Okuma, Hitit İlahiyat Dergisi, 30 Aralık 2022.
• Kaddum. Mahmud. Bustanı. Hasan. Kıyamet Günü Dehşet Uyandıran Lafızların Hareketli Görüntüsünün Temsilinde İşitsel Ritim ve Etkisi: Amme Cüzü Örneği- Kitap Bölümü, Sonçağ Akademi Yayınları, ANKARA, 2020.
• Kitabu’l-Luğati’l-‘Arabiyye, lise 1, 1 cilt. Kâhire Mısr: 1990 – 2010 baskıları.
• Safvat, Ahmed Zeki, Cemheretu Hutabi’l-‘Arab fi ‘Usûri’l-‘Arabiyyeti’z-Zâhira, el-Mektebetu’l-‘İlmiyye, Beyrût, Lubnân.
• Yûnus, Doktor Şerîf Tâhâ, el-Hurub’u-min’el-Fehm, el-Evham’ul-leti Tuhavvilü Beynena ve Bey-ne’l-Kuran. 1 Cilt. Ma’hedu’l-‘İlmi ve’l-‘Amel Baskısı.
• Yûnus, Şerîf Tâhâ, el-Hurûb mine’l-Fehmi, el-Evhamu’l-letî Tahulu Beynena ve Beyne Fehmi’l-Kuran, Ma’hedu’l-‘İlmi ve’l-‘Amel.