Azerbaycan Basınında 1915 Ermeni Meselesi

Yıl 2016, Cilt: 16 Sayı: 3, 183 - 196, 19.10.2016

Doç. Dr. Hasan Mert Doç. Dr. Vefa Kurban

https://doi.org/10.18037/ausbd.390405

Öz

 Ermeni meselesi denilince akla öncelikle 1915 yılında gerçekleşen tehcir hadisesi ve devamında yaşanan olaylar gelir. Bu konunun öncelikli muhataplarından birisi Osmanlı Devleti dolayısıyla devamında Türkiye Cumhuriyeti olduğu gibi diğer bir cephesi de Azerbaycan devletidir. Birinci Dünya Savaşının devam ettiği bir dönemde Osmanlı idarecilerinin takip ettikleri Ermeni politikası hakkında bugüne kadar çeşitli yayınlar ve bunlara bağlı olarak yorumlar yapılmıştı. Öte yandan Azerbaycan’ın konuyla alakası hakkında ise bilgilerimiz sınırlıydı. Bu itibarla tarih araştırmalarında çok önemli bir yere sahip olan matbuatın da değerlendirilmesiyle incelenen konulara katkı sağlanacağı açıktır. Dönemin Azerbaycan basını da konuya ilgi göstermiş, gerek kendi elde ettiği bilgilerle gerekse diğer dünya basınından derlediği haberlerle kendi bakış açısını ortaya sermiştir. Bu çalışmada dolaylı olarak Ermeni kamuoyunun da 1915 olayları ve Ermeni meselesine karşı tutumu dönemin kaynaklarının verdiği bilgiler ışığında ortaya konmuş olacaktır. Bu çerçevede Ermeni Propagandaları,1915 Tehcir’i, Van Olayları, Ermenilerin diğer etnik topluluklarla ve devletlerle ilişkilerine temas edilecektir. 

Anahtar Kelimeler

1915, Ermeni, Azerbaycan

Kaynakça

• Gazete ve Dergiler Açık Söz, 8 Safer 1334, (1915,16 Aralık).
• Basiret, 6 Ramazan 1333 (1915, 4 Temmuz).
• Basiret, 25 Ramazan 1333, (1915, 25 Temmuz).
• Basiret, 19 Muharrem 1334 (1915,14 Kasım).
• Basiret, 24 Safer 1334 (1915, 19 Aralık).
• Çelik H. (2003). 1915 Görgü Tanıklarınca Van ve Çevresinde Ermeni Olayları. Eğitim Dergisi, 38, Ankara, 5.
• Halaçoğlu A. XIX. Yüzyıl sonlarında Osmanlı Devleti’nde Yaşayan Ermenilerin Evlerinde Ermeni Milliyetçiliği Hakkında Ele Geçirilen Dökümanlar ve Bunun Ermeni Milliyetçiliğinin Yayılmasında Etkileri”, Hoşgörüden Yol Ayrımına Ermeniler (2009), Cilt 1. 129-152. Kayseri.
• Halaçoğlu A. Ermeni Milliyetçiliği ve Ayrılıkçı Faaliyetlerinin Kökenleri (2014). Tarihte Türkler ve Ermeniler Ankara Cilt:9,159-177.
• Safarov R. Batı Azerbaycan: Etno-Politik Değişiklikler ve Ermenistan’ın Kurulması (1801-1921) (2002). Türkler Cilt 19, Ankara.
• Safarov, R. Russkoe Zavoevanie i Demografiçeskie İzmeneniya na Kavkaze (2002) İnternational Conference “Archeology and Ethnography of the Caucasus, Baku.
• Taş, N. F. Vilayat-ı Şarkıyye Islahatı ve Genel Müfettiş Nicolas Hoff (1998). Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi C. XIV. 42,923-968.
• Yeni İkbal, 5 Şevval 1333 (1915, 4 Ağustos).
• Yeni İkbal, 1 Şevval 1333 (1915, 9 Ağustos).
• Yeni İkbal, 11 Şevval 1333, (1915, 10 Ağustos).
• Yeni İkbal, 1 Şevval 1333 (1915, 12 Ağustos).
• Yeni İkbal, 22 Ramazan 1333, (1915, 16 Ağustos).
• Yeni İkbal, 26 Ramazan 1333 (1915, 20 Ağustos).
• Yeni İkbal, 15 Şevval 1333 (1915, 26 Ağustos).
• Yeni İkbal, 3 Zilhicce 1333 (1915, 30 Eylül).
• Yeni İkbal, 16 Zilhicce 1333, (1915, 13 Ekim).
• Yeni İkbal, 25 Zilhicce 1333, (1915, 22 Ekim).
• Yeni İkbal, 28 Muharrem 1334, (1915, 23 Kasım).
• Yeni İkbal, 12 Safer 1334, (1915, 8 Aralık).
• Yeni İkbal, 22 Safer 1334 (1915, 17 Aralık).
• Kitaplar Akçam, T. (2005). Ermeni Meselesi Hallolunmuştur, İstanbul: İletişim.
• Armaoğlu, F. (1999). 19.Yüzyıl Siyasi Tarihi 1789-1914, Ankara: TTK.
• Arif, M. (2005). Başımıza Gelenler: Cilt 2. Neşrden M.
• Ertuğrul Düzdağ, İstanbul: Babıali Kültür.
• Ata, F. (2005). İşgal İstanbul’unda Tehcir Yargılamaları, Ankara: TTK.
• Bayur, Y. H. (1983). Türk İnkılabı Tarihi: Cilt 3, kısım 3. Ankara: TTK.
• Bolat, G. (2009). Ermeni Meselesinin Ortaya Çıkışında İran’ın Rolü ve İran-Ermeni İlişkileri: Cilt 2. Hoşgörüden Yol Ayrımına Ermeniler, Kayseri.
• DAGM, (2011). Azerbaycan Belgelerinde Ermeni Sorunu, Ankara.
• Gürün, K. (2012). Ermeni Dosyası, Bilgi Yayınevi, İstanbul: Remzi.
• Halaçoğlu, Y. (2008). Sürgünden Soykırıma Ermeni İddiaları, İstanbul: Babıali Kültür.
• Kaçaznuni, O. (2005). Taşnak Partisi’nin Yapacağı Bir Şey Yok, Arif Acaloğlu (Çev.) İstanbul: Kaynak.
• Maleville, G. (2003). 1915 Osmanlı- Rus Ermeni Trajedisi, Fransız Avukatın Ermeni Tezleri Karşısında Türkiye Savunması, Nejdet Bakkaloğlu (Çev.) İstanbul: Toplumsal Dönüşüm.
• Özkan, S. H. (2014). Osmanlı Devleti’nden İran’a Ermeni Göçü ve Sonuçları: Cilt 7. Tarihte Türkler ve Ermeniler, Ankara: TTK.
• Sarıahmetoğlu, N. (2006). Azeri-Ermeni İlişkileri (1905-1920), Ankara: TTK.
• Uras, E. (1976). Tarihte Ermeniler ve Ermeni Meselesi, Belge Yayınları, İstanbul: Belge.
• İnternet Çelik, Hüseyin, 1915 Görgü Tanıklarınca Van ve Çevresinde Ermeni Olayları, http://www.Ermenisorunu.gen.tr/turkce/makaleler/makale34.html, erişim tarihi 10.12.2013.
• Ansiklopediler ACE Azerbaycan Sovyet Ansiklopedisi (1976) (Cilt. 1, s. 503). Bakü.
• ACE Azerbaycan Sovyet Ansiklopedisi (1978) (Cilt. 2, s. 150). Bakü.
• ACE Azerbaycan Sovyet Ansiklopedisi (1981) (Cilt. 5, s. 113). Bakü.
• Tezler Mustafayev, B. (2009). Ermenilerin Kuzey Azerbaycan’daki Faaliyetleri (1905–1920), (Basılmamış Doktora Tezi), Ege Üniversitesi Türk Dünyası Araştırmaları Enstitüsü, Türk Tarihi Ana Bilim Dalı, İzmir.