MAĞLARIN TƏLİMİ: TÜRK FƏLSƏFƏSİ, YOXSA İRAN FƏLSƏFƏSİ

Yıl 2017, Sayı: 82, 112 - 122, 24.04.2017

F.q. ələkbərli

Öz

Məqalədə göstərilir ki, qədim Türk fəlsəfəsinin əsil mahiyyətini aşkara çıxarmağın yollarından biri də Turan Midiyası dövründə mövcud olmuş Qamların fəlsəfəsindən, yəni Maqlar təlimindən keçir. Şübhə etmirik ki, Mağların təlimi qədim Türk fəlsəfəsinin müdrikləri olan Qamların adıyla bağlıdır. Əslində Qamlar türklərdə bir müddət həm Kağan/Xaqan həm də dini rəhbər olaraq Qam funksiyasını icra ediblər. Çox güman ki, onların adlarını soldan sağa ya da sağdan sola oxuyanlar uyğun olaraq Qam və Maq adlandırıblar. Maqlar fəlsəfəsinin İran mədəniyyətinə aid edilməsi də məqalədə təhlil olunmuşdur.

Anahtar Kelimeler

Maqlar/Mağlar, Qamlar/Ğamlar, Şaman, Türk fəlsəfəsi, İran fəlsəfəsi, Zərdüştlük

THE TEACHING OF THE MOBADS: TURKISH PHILOSOPHY OR THE PHILOSOPHY OF IRAN

Öz

This article informs that one of the main ways to uncover the true essence of ancient Turkish philosophy is the study of philosophy of kullans or the teaching of mobads, during the existence of the Turanian Media (region). We do not doubt that the teaching of mobads is related to the teachings of kullans, ancestors and wise men of ancient Turkish philosophy. In fact, the kullans among the Turks was the Kagan, as well as religious leaders for a while. Most likely, reading their names from left to right or from right to left, according to kullans called them mobads. The article also analyzes the problem of linking the philosophy of magicians to Iranian culture.

Anahtar Kelimeler

Mobad, Kullans, Shaman, Turkish philosophy, Iranian philosophy, Zoroastrianism

Kaynakça

• 1. Budaqov B., Qeybullayev Q. Ermənistanda Azərbay¬can mənşəli toponimlərin izahlı lüğəti. Bakı, Oğuz eli, 1998
• 2. Azərbaycan tarixi. Üç cilddə. I cild. Bakı, Azər¬bay¬can SSR EA nəşriyyatı, 1958
• 3. История азербайджанской философии, т.1. – Баку: Элм, 2002
• 4. Səfərov Yusif. Qədim Azərbaycan: nə bilirik. Bakı, Azərnəşr, 1989
• 5. Azərbaycan tarixi. Dərslik (redaktorlar: Z.M.Bünyadov və Y.B.Yusifov). Bakı: Azərnəşr, 1994
• 6. Azərbaycan Sovet Ensklopediyası. 10 cilddə, VI cild. Bakı, Azərnəşr, 1982
• 7. Azərbaycan tarixi. VII cild. I cild. Bakı, Elm, 2007
• 8. Azərbaycan tarixi. VII cild. II cild. Bakı, Elm, 2007
• 9. Tatarıstan MDA, f. 1186, iş 14, vərəq-24-36.
• 10. Çəmənzəminli Yusif Vəzir. Əsərləri. 3 cilddə. III cild. Bakı, «Avrasiya Press, 2005
• 11. Şükürov A. Şərq fəlsəfəsi və filosofları. Bakı, Elm, 2005
• 12. Şükürov A. Mifologiya. III kitab. B., Elm, 1996
• 13. Şükürov A. Fəlsəfə. Bakı, «Adiloğlu», 2002
• 14. Hüseynzadə Ə. Seçilmiş əsərləri.Bakı, Şərq-Qərb, 2007
• 15. Seyidov M. Qam-Şaman və onun qaynaqlarına ümumi baxış. Bakı, Gənclik, 1994
• 16. Ögel B. Türk mitolojisi. 2 c. Ankara, TTK, 1993
• 17. Qumilyov L. Qədim türklər. Bakı, Gənclik, 1993
• 18. Kösoğlu N. Türk mədəniyyəti üzərinə düşüncələr. İstanbul, Ötkən, 1991