Spor Bilimleri Alanında Yayımlanan Ölçeklerin Sistematik Analizi

Yıl 2023, Cilt: 18 Sayı: 2, 583 - 594, 31.12.2023

Mustafa Ertan Tabuk Rafet Resul Doğan

https://doi.org/10.33459/cbubesbd.1315816

Öz

Bu çalışmada, spor bilimleri alanında yapılan ölçek geliştirme çalışmalarının ölçek geliştirme sürecine uygunluğunun incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırma için açık kaynak veri tabanlarından Dergipark dikkate alınmıştır. Taramada “ölçek” anahtar kelimesi kullanılarak ana veri tabanı oluşturulmuştur. Araştırmada sistematik incelemeler için tasarlanan PRISMA yöntemi kullanılarak araştırma deseni oluşturulmuştur. Veri toplama süreci sonunda her bir makale için tasnif süreci işletilerek 84 çalışma analiz edilmiştir. Elde edilen bulgulara göre, çalışmaların ifade havuzu oluşturma sürecinde çoğunlukla kaynak tarama yöntemi kullanırken bazı çalışmalarda ise hem kaynak tarama hem de uygulamacı görüşü alma yöntemleri aynı anda kullanılmıştır. Çalışmaların büyük çoğunluğunda uzman görüşü alındığı saptanmıştır. Uzman sayıları incelendiğinde ise çoğu çalışmada yeterli sayıda uzmanın görüşü alındığı belirlenmiştir. Görüşü alınan uzmanların nitelikleri incelendiğinde genellikle konu alanı uzmanı tercih edilmiştir. Araştırma kapsamında incelenen çalışmalarda pilot uygulama yapılan çalışmaların yarıdan biraz fazla olduğu belirlenmiştir. Çalışmalarda kullanılan örnekleme yöntemleri incelendiğinde çoğunlukla örnekleme yönteminin belirtilmediği saptanmıştır. Çalışmaların örneklem büyüklükleri dikkate alındığında çoğu çalışmada madde sayısının en az 15 katı büyüklüğündeki örneklem grubu tercih edildiği belirlenmiştir. Çalışmalarda kullanılan analizler incelendiğinde çoğu çalışmada açımlayıcı veya doğrulayıcı faktör analizi kullanıldığı belirlenmiştir. Çoğu çalışmada da hem açımlayıcı hem de doğrulayıcı faktör analizi beraber kullanılmıştır. Çalışmaların çoğunluğunda alt-üst grup analizi yapılmadığı görülürken çoğu çalışmada madde test korelasyonu yapıldığı tespit edilmiştir. Bazı çalışmalarda ise hem alt-üst grup analizi hem de madde test korelasyonu aynı anda yapıldığı belirlenmiştir. Güvenirlik analizleri incelendiğinde çalışmaların çoğunluğunda sadece Cronbach Alpha (n=76) katsayısı kullanıldığı saptanmıştır. Cronbach Alpha ile Spearman Brown güvenirlik analizlerinin az kullanıldığı (n=6) saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ölçek geliştirme, PRISMA, Sistematik analiz, Spor bilimleri

Destekleyen Kurum

Araştırma bir kurum/kuruluş tarafından desteklenmemiştir.

Systematic Analysis of Scales Published in the Field of Sport Sciences

Öz

In this study, it is aimed to examine the suitability of scale development studies in the field of sports sciences to the scale development process. For the research, Dergipark, one of the open source databases, was taken into consideration. The main database was created by using the keyword "scale" in the search. In the research, a research design was created by using the PRISMA method, which was designed for systematic reviews. At the end of the data collection process, 84 studies were analyzed by using the classification process for each article. According to the findings, in the process of creating the item pool of the studies, the literature review method was used mostly, while in some studies, both the literature review and the practitioner's opinion were used at the same time. It was determined that expert opinion was taken in the majority of the studies. When the number of experts was examined, it was determined that a sufficient number of experts were consulted in most studies. When the qualifications of the experts whose opinions were taken were examined, the subject area expert was generally preferred. In the studies examined within the scope of the research, it was determined that the number of pilot applications was slightly more than half. When the sampling methods used in the studies were examined, it was determined that the sampling method was mostly not specified. Considering the sample sizes of the studies, it was determined that the sample group with a size of at least 15 times the number of items was preferred in most studies. When the analyzes used in the studies were examined, it was determined that exploratory or confirmatory factor analysis was used in most studies. In most studies, both exploratory and confirmatory factor analysis were used together. While it was seen that in the majority of the studies, sub-upper group analysis was not performed, it was found that item-test correlation was used in most studies. In some studies, it was determined that both the lower-upper group analysis and the item-test correlation were performed simultaneously. When the reliability analyses were examined, it was found that only Cronbach Alpha (n=76) coefficient was used in the majority of the studies. Cronbach Alpha and Spearman Brown reliability analyses were rarely used (n=6).

Anahtar Kelimeler

Scale development, PRISMA, Systematic Analysis, Sport science

Kaynakça

• Alpar, R. (2020). Uygulamalı istatistik ve geçerlik-güvenirlik (6.baskı). Detay Yayıncılık.
• Balcı, A. (2004). Teknik ve ilkeler. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Balcı, A. (2015). Sosyal bilimlerde araştırma yöntem, teknik ve ilkeler (11.baskı). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Bandalos, D. L., & Finney, S. J. (2018). Factor analysis: Exploratory and confirmatory. In The Reviewer’s guide to quantitative methods in the social sciences. Routledge.
• Baş, T. (2010). Anket (6. Baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Bowen, G. A. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Research Journal, 9(2), 27-40. https://doi.org/10.3316/qrj0902027
• Brains, C., Willnat, L., Manheim, J., & Rich, R. (2011). Empirical political analysis. Routledge.
• Bryman, A., & Cramer, D. (2001). Quantitative data analysis with SPSS release 10 for Windows: A Guide for social scientists. Routledge.
• Büyüköztürk, Ş. (2002). Faktör analizi: Temel kavramlar ve ölçek geliştirmede kullanımı. Kuram ve uygulamada eğitim yönetimi, 32(32), 470-483. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/kuey/issue/10365/126871
• Büyüköztürk, Ş. (2005). Anket geliştirme. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(2), 133-151. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/tebd/issue/26124/275190
• Carmines, E. G., & Zeller, R. A. (1982). Reliability and validity assessment. (3rd edn). Sage Publications Inc.
• Comrey, A. L., & Lee, H. B. (1992). A First course in factor analysis, (2nd edn.). Erlbaum Associates.
• Corbin, J., & Strauss, A. (2008). Basics of qualitative research, (3rd edn). Sage Publications.
• Cronbach, L. J. (1951). Coefficient alpha and the internal structure of tests. Psychometrika, 16(3), 297-334. https://doi.org/10.1007/bf02310555
• Çapık, C., Gözüm, S., & Aksayan, S. (2018). Kültürlerarası ölçek uyarlama aşamaları, dil ve kültür uyarlaması: Güncellenmiş rehber. Florence Nightingale Journal of Nursing, 26(3), 199-210. https://doi.org/10.26650/fnjn397481
• Çüm, S., & Koç, N. (2013). Türkiye’de psikoloji ve eğitim bilimleri dergilerinde yayımlanan ölçek geliştirme ve uyarlama çalışmalarının incelenmesi. Journal of Educational Sciences & Practices, 12(24), 116-131
• Dawson-Saunders, B., & Trapp, R. (1994). Basic and clinical biostatistics. Alange Medical Book.
• De Vellis, R. F. (2003). Scale development: Theory and applications, (3rd edt.). Sage Publications.
• Cohen R.J., & Swerdlik M.E. (2010). Psychological testing and assessment. McGraw-Hill Companies.
• Delice, A., & Ergene, Ö. (2015). Ölçek geliştirme ve uyarlama çalışmalarının incelenmesi: Matematik eğitimi makaleleri örneği. Karaelmas Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(1), 60-75. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/kebd/issue/67216/1049114
• Deniz, Z. (2007). Psikolojik ölçme aracı uyarlama. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 40(1), 1-16.
• Ercan, İ., & Kan, İ. (2004). Ölçeklerde güvenirlik ve geçerlik. Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 30(3), 211-216. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/uutfd/issue/35255/391149
• Erkuş, A. (2007). Ölçek geliştirme ve uyarlama çalışmalarında karşılaşılan sorunlar. Türk Psikoloji Bülteni, 13(40), 17-25.
• Erkuş, A. (2012). Psikolojide ölçme ve ölçek geliştirme. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Erkuş, A. (2016). Psikolojide ölçme ve ölçek geliştirme-1: Temel kavramlar ve işlemler (3. baskı). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Gorusch, R. L. (1983). Factor Analysis. Lawrence Erlbaum Associates.
• İslamoğlu, A. H., & Alnıaçık, Ü. (2011). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri (2. Baskı). Beta Yayınevi.
• Kılıç, S. (2016). Cronbach’s alpha reliability coefficient. Psychiatry and Behavioral Sciences, 6(1), 47-48. https://doi.org/10.5455/jmood.20160307122823
• Kline, R. B. (2011). Principles and practice of structural equation modeling, (3rd edt.). The Guilford Press.
• Koç-Başaran, Y. (2017). Sosyal bilimlerde örnekleme kuramı. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(47), 480-495. https://doi.org/10.16992/asos.12368
• Lawshe, C. H. (1975). A Quantitative approach to content validity. Personnel psychology, 28(4), 563-575. https://doi.org/10.1111/j.1744-6570.1975.tb01393.x
• Nunnally, J. C. (1978). Psychometric theory (2nd edn). Mcgraw Hill Book Company.
• Orçan, F. (2018). Açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizi: İlk hangisi kullanılmalı. Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Dergisi, 9(4), 413-421. https://doi.org/10.21031/epod.394323
• Özdamar, K. (2002). Paket programlar ile istatiksel veri analizi: SPSS-MINITAB (Çok değişkenli analizler). Kaan Kitabevi.
• Page, M. J., McKenzie, J. E., Bossuyt, P. M., Boutron, I., Hoffmann, T. C., Mulrow, C. D., Shamseer, L., Tetzlaff, J. M., Akl, E. A., & Brennan, S. E. (2021). The PRISMA 2020 statement: An updated guideline for reporting systematic reviews. International Journal of Surgery, 88, 105906. https://doi.org/10.1016/j.ijsu.2021.105906
• Tavsancil, E. (2002). Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi. Nobel Yayıncılık.
• Worthington, R. L., & Whittaker, T. A. (2006). Scale development research: A Content analysis and recommendations for best practices. The counseling psychologist, 34(6), 806-838. https://doi.org/10.1177/0011000006288127
• Yeşilyurt, S., & Çapraz, C. (2018). Ölçek geliştirme çalışmalarında kullanılan kapsam geçerliği için bir yol haritası. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(1), 251-264. https://doi.org/10.17556/erziefd.297741
• Yurdugül, H. (2005). Ölçek geliştirme çalışmalarında kapsam geçerliği için kapsam geçerlik indekslerinin kullanılması. XIV. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi, Bildiri kitabı içinde 1, 771-774.