Siyasal ve Kültürel Dönüşümü Ziya Gökalp’in Medeniyet Algısı Üzerinden Değerlendirmek

Yıl 2023, Cilt: 24 Sayı: 3, 483 - 491, 31.07.2023

Ahmet Özkan Zeynep Altunay

https://doi.org/10.37880/cumuiibf.1295940

Öz

İnsanlık tarihi boyunca pek çok medeniyet ortaya çıkmış ve ortaya çıkan medeniyetlere ilişkin analizler yapılmıştır. Yapılan bu analizler ve değerlendirmeler kişilerin ya da düşünürlerin hayat algılamalarına bağlı olarak şekillenmiştir. Bu noktada Türk düşünce tarihinde önemli bir mütefekkir olarak ön plana çıkan Ziya Gökalp; Türkleşmek, İslamlaşmak ve Muasırlaşmak temelinde bir medeniyet tahayyülü ortaya koymuştur. Bunun yanı sıra Türk, Türklük ve Türkçülük mefhumları üzerine pek çok çalışma yapmış, dönemine ve kendisinden sonrakilere ışık tutmuştur. Özellikle kültür kavramı üzerinde duran ve bu kavramı hars olarak kullanmayı tercih eden Gökalp; hars, mefkûre ve medeniyet kavramlarına yeni bir yaklaşım getirmiş ve bu kavramlar üzerinden toplumsal değişime ve siyasal dönüşüme katkı sunmuştur. Zira ortaya koyduğu çalışmalar ve yaklaşımlar bir bütün olarak değerlendirildiğinde Türk düşünce dünyasında önemli izler bıraktığı görülmektedir. Bu bağlamda ele alınan çalışmada Ziya Gökalp’in biyografisi, kişisel özellikleri, hars ve medeniyet kavramlarına yaklaşımı ele alınacak ve yaşadığı dönemin siyasal ve kültürel yapısı başta olmak üzere sonrasında yaşanan dönüşüm tarihsel bir seyir içerisinde analiz edilecektir.

Anahtar Kelimeler

Ziya Gökalp, Medeniyet, Kültür, Siyasal Dönüşüm, Kültürel Dönüşüm

Evaluating Political and Cultural Transformation Through Ziya Gökalp’s Perception of Civilization

Öz

Throughout human history, many civilizations have emerged and analyses have been made about the civilizations that have emerged. These analyses and evaluations have been shaped depending on the perception of life by individuals or thinkers. At this point, Ziya Gökalp, who came to the fore as an important thinker in the history of Turkish thought, put forward a civilization imagination on the basis of Turkification, Islamization and Modernization. In addition to this, he made many studies on the concepts of Turk, Turkishness and Turkism and shed light on his period and those after him. Gökalp, who especially focused on the concept of culture and preferred to use this concept as hars, brought a new approach to the concepts of culture, ideal and civilization and contributed to social change and political transformation through these concepts. When his studies and approaches are evaluated as a whole, it is seen that he left important traces in the Turkish world of thought. In this context, in this study, Ziya Gökalp's biography, personal characteristics, his approach to the concepts of heritage and civilization will be discussed and the political and cultural structure of the period in which he lived and the transformation that followed will be analyzed in a historical course.

Anahtar Kelimeler

Ziya Gökalp, Civilization, Culture, Political Transformation, Cultural Transformation

Kaynakça

• Alkan, C. (2019). Eğitimci Ziya Gökalp. Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences (JFES), 232-244. https://doi.org/10.1501/Egifak_0000001057
• Anar, S. (1996). Ziya Gökalp (Cilt 14). İstanbul: TDV İslam Ansiklopedisi. https://islamansiklopedisi.org.tr/gokalp-ziya
• Baltacıoğlu, H. İ. (1964). Ziya Gökalp. Sosyoloji Konferansları(5), 1-7.
• Bars, M. E. (2017). Ziya Gökalp ve Türkçülük Üzerine Bazı Değerlendirmeler. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(2), 38-51.
• Bonnett, A. (2002). Makers of the West: National Identity and Occidentalism in the Work of Fukuzawa Yukichi and Ziya Gökalp. Scottish Geographical Journal, 118(3), 165-182. https://doi.org/10.1080/00369220218737145
• Bulut, Y. (2015). Sosyal ve Siyasal Arasına Sıkışmış Bir Düşünür: Ziya Gökalp ve Hars-Medeniyet Kuramı. Sosyoloji Konferansları(52), 79-110. https://doi.org/10.18368/IU/sk.58323
• Çakmak, A. (2011). Ziya Gökalp ve Çağdaşlaşmak. Istanbul Journal of Sociological Studies(14), 47-61. https://dergipark.org.tr/tr/pub/iusoskon/issue/9536/119093 adresinden alındı
• Çelik, C. (2006). Gökalp'in Bir Değişim Dinamiği Olarak Kültür-Medeniyet Teorisi. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitütü Dergisi(21), 46-63. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/219367
• Duverger, M. (2019). Siyasetin Sosyolojisi (12. b.). (Ş. Tekeli, Çev.) İstanbul: Varlık Yayınları.
• Ergan, N. G. (2018). Türkiye'de Sosyoloji. E. B. Sağlam, A. Ö. Boyacıoğlu, & A. G. Bacak içinde, Sosyoloji (s. 619-689). Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Gökalp, Z. (1976). Türkçülüğün Esasları. (M. Kaplan, Dü.) Ankara: Türkiye Cumhuriyeti Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Gökalp, Z. (1977a). Makaleler III. (O. Durusoy, Dü.) Ankara: Kültür Bakanlığı Ziya Gökalp Yayınları:283 Seri:2 No:13.
• Gökalp, Z. (1977b). Makaleler IV. (F. R. Tuncor, Dü.) Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları:284 Seri:2 No:14.
• Gökalp, Z. (1980). Makaleler IX. (Ş. Beysanoğlu, Dü.) İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları:359, Ziya Gökalp Serisi:15.
• Gökalp, Z. (2015). Türk Medeniyet Tarihi. İstanbul: Bilgeoğuz Yayınları.
• Gökalp, Z. (2016a). Altın Işık (2 b.). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Gökalp, Z. (2016b). Çınaraltı Yazıları. İstanbul: Ötürken Neşriyat.
• Gökalp, Z. (2016c). Hars ve Medeniyet. İstanbul: Bilgeoğuz Yayınları.
• Gökalp, Z. (2017a). Türkleşmek, İslâmlaşmaki Muasırlaşmak (4 b.). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Gökalp, Z. (2017b). Türk Medeniyeti Tarihi (3 b.). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Gökalp, Z. (2020). Türkçülüğün Esasları. Ankara: Panama Yayıncılık.
• Grigoriadis, I. N., & Opçin-Kıdal, A. (2020). Imagining Turan: Homeland and its Political Implications in the Literary Work Hüseyinzade Ali (Turan) and Mehmet Ziya (Gökalp). Middle Eastern Studies, 482-495. https://doi.org/10.1080/00263206.2019.1706167
• Güngör, E. (2019). Kültür Değişmesi ve Milliyetçilik. İstanbul: Yer-Su Yayınları.
• Karpat, H. K. (2001). Ziya Gökalp'in Korporatifçilik, Millet-Milliyetçilik ve Çağdaş Medeniyet Kavramları Üzerine Bazı Düşünceler. H. K. Karpat içinde, Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce - 1: Tanzimat ve Meşrutiyetin Birikimi (s. 328-333). Ankara: İletişim Yayınları.
• Kongar, E. (1995). Toplumsal Değişme Kuramları ve Türkiye Gerçeği (6. b.). Ankara: Remzi Kitabevi .
• Mardin, Ş. (2020). Türk Modernleşmesi (27 b.). (M. Türköne, & T. Önder, Dü) İstanbul: İletişim Yayınları.
• Marshall, G. (2021). Sosyoloji Sözlüğü (5 b.). (O. Akınhay, & D. Kömürcü, Çev.) Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Nomer, N. (2016). Ziya Gökalp's Idea of Cultural Hybridity. British Journal of Middle Eastern Studies, 44(3), 408-428. https://doi.org/10.1080/13530194.2016.1197820
• Okay, M. O. (1996). Ziya Gökalp (Cilt 14). İstanbul: TDV İslam Ansiklopedisi. https://islamansiklopedisi.org.tr/gokalp-ziya#2-din-anlayisi
• Özakpınar, Y. (1998). Kültür ve Medeniyet Üzerine Denemeler. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Rıtzer, G., & Stepnısky, J. (2014). Sosyoloji Kuramları. (H. Hülür, Çev.) Ankara: DeKi Yayınları.
• Sağlam, S. (2008). Ziya Gökalp. İ. v. Doğan, & Ç. Özdemir (Dü.) içinde, Türkiye'de Sosyoloji (Cilt I, s. 161-219). Ankara: Phoenix Yayınları.
• tdk.gov.tr. (2023). Büyük Türkçe Sözlük. https://sozluk.gov.tr/ adresinden alındı
• Tokluoğlu, C. (2013). Ziya Gökalp ve Türkçülük. Ankara SBF Dergisi, 68(3), 113-139. https://doi.org/10.1501/SBFder_0000002289
• Turhan, M. (2021). Kültür Değişmeleri (6 b.). Ankara: Altınordu Yayınları.
• Uzer, U. (2013). The Kurdish Identity of Turkish Nationalist Thinkers: Ziya Gökalp and Ahmet Arvasi between Turkish Identity and Kurdish Ethnicity. Turkish Studies, 14(2), 394-409. https://doi.org/10.1080/14683849.2013.802900
• Vergin, N. (2022). Siyasetin Sosyolojisi (19. b.). İstanbul: Doğan Kitap.
• Yıldırım, A. (2013). Ziya Gökalp'te Toplumsal Değişme:"Kültür-Uygarlık Tezi". Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(9), 1-20.
• Yıldırım, M. (2020). Rönesans ve Reformasyon. ÇAKÜ Edebiyat Fakültesi Dergisi, 8(1), 184-210. https://dergipark.org.tr/tr/pub/karefad/issue/54628/711875