Derviş Zaim Sinemasında Anlatının Platformu Olarak Mekân: Anlatı, Sinemasal Gerilim ve Mekân İlişkisi

Yıl 2018, Cilt: 5 Sayı: 4, 691 - 712, 30.07.2018

Aydın Çam

https://doi.org/10.17680/erciyesiletisim.374838

Öz

Bu çalışmada olayların, olguların, karakterlerin varoluşlarını bulduğu sahne ve
sinemasal eylemin gerçekleştiği platform olarak, Derviş Zaim filmlerindeki sinemasal
mekânlar değerlendirilmektedir. Çalışmada Derviş Zaim’in filmografisi biçimsel ve
bağlamsal yöntemlerle çözümlenmektedir. Bunun için yönetmenin filmleri, mekân
bağlamında planlarına ayrılmış, nicel veri elde edilmiş; bu veriler gerektiği yerde
tablolaştırılmış, şekil haline getirilmiş ya da görselleştirilmiştir. Elde edilen bu
veriden, bağlamsal çözümleme gerçekleştirilirken yararlanılmıştır. Bununla birlikte
yönetmenle gerçekleştirilen söyleşi ve görüşmeler içerik çözümlemesiyle nitel
verilere dönüştürülerek çalışmaya dâhil edilmiştir. Çalışmada öncelikle yönetmenin
sinematografisinin öğeleri olarak sinemasal mekânlar biçimsel çözümlemeye
tabi tutularak yorumlanmıştır. Bunun ardından iç, dış ve ara mekânlar olarak
sınıflandırılan farklı mekân tipleri arasında kurgunun/montajın olanaklarıyla,
yönetmenin bir yandan sinemasal gerilimi yaratırken diğer yandan sinemasal anlamı
nasıl dönüştürdüğü yorumlanmıştır.
Derviş Zaim sinemasını mekân bağlamında değerlendiren bu çalışmada özetle şu
sonuca ulaşılmıştır: Derviş Zaim sinemasında mekân, film deviniminin asli öğesi ve
anlatının platformu olarak, anlatının devinimine denk bir biçimde kullanılmaktadır.
İç ve dış mekân geçişleriyle sinemasal anlatı zenginleştirilmekte ve mekân sadece
sinemasal anlatıya platform oluşturmakla kalmayarak bizatihi anlatıyı ileri taşıyan
sinemasal gerilimi oluşturmak için kullanılmaktadır. Yönetmen, iç ve dış mekânlar
arasındaki gerilimi öykünün gerilimine taşımaktadır. Gerilim bir yandan mekânları
birleştiren bir öğe haline gelirken mekân da hem gerilime hem de filmin anlatısına
bir platform teşkil etmektedir. Mekân, gerilim ve anlatı üçlü bir ilişki içinde ilerler.

Anahtar Kelimeler

Derviş Zaim Sineması, Sinema ve Mekân Çalışmaları, Sinemasal Manzaralar

Space As A Platform of Narration In The Cinema of Derviş Zaim: The Relationship Between Space, Narration, and Cinematic Tension

Öz

In this study, the cinematic spaces in the films of Derviş Zaim are examined as a stage
on which events, facts and characters exist and as a platform on which cinematic
action occurs. In the study, Derviş Zaim’s filmography is analysed by textual and
contextual methods. For this, each film of the director is deconstructed on the basis
of its space plans. Quantitative data obtained from this work of deconstruction is
presented, where appropriate, in charts, graphs and images. This data served as
basis for contextual analysis. Moreover, interviews conducted with the director are
included to the study through content analysis. In the study, firstly cinematic spaces
are examined as elements of the director’s cinematography via textual analysis.
Secondly, it analysed how the director created cinematic tension between different
types of spaces –categorized as interior, exterior, and in-between spaces through
editing/montage while transforming the cinematic meaning.
The main results of this study, considering Derviş Zaim cinema in terms of cinematic
spaces, would be summarized as follows: The space in Derviş Zaim cinema is
used as the essential element of the film action, as the platform of the narration
correspondingly action of the narration. The cinematic narration is enriched by
jumps between interior and exterior spaces and the space not only constitutes a
platform for the story, but also is used to create a new narration itself, to build the
cinematic tension. The director transfers the tension between interior and exterior
spaces to the tension of the story. While the tension becomes an element that merges
spaces, the space serves as a platform for both the tension and narration. The space,
the tension and the narration are developed in a triple relationship.

Anahtar Kelimeler

The Cinema of Derviş Zaim, Cinema and Space Studies, Cinematic Landscapes

Kaynakça

• Balázs, B. (2013). Görünen İnsan. O. Kasap (çev.), Ankara: Say.
• Bordwell, D. (2006). The Way Hollywood Tells it: Story and Style in Modern Movies. California: University of California Press.
• Bordwell, D. & Thompson, K. (2011). Film Sanatı – Bir Giriş. E. S. Onat ve E. Yılmaz (çev.), Ankara: De Ki.
• Bozdemir, B. (2008). Derviş Zaim Noktayı Koydu. Cinedergi Aylık Sinema Dergisi, 4, 14-19.
• Corrigan, T. & White, P. (2012). The Film Experience: An Introduction (3. Baskı). Boston & New York: Bedford / St. Martin’s.
• Çetinkaya, T. (2010). Zaim’le Vicdan ve Hakikat’in Peşinde. Modern Zamanlar Sinema Dergisi, 18.
• Deniz, T. (2011). Derviş Zaim: “Yaratmaya Çalıştığım Sinemada Değer Üretme Çabası Var”. Ayşe Pay (Ed.), Yönetmen Sineması: Derviş Zaim (2. Baskı) içinde (89– 107). İstanbul: Küre.
• Eisenstein, S. (2006). Sinema Dersleri. E. Ayça (çev.), İstanbul: Agora.
• Escher, A. (2006). The Geography of Cinema – A Cinematic World. Erdkunde, 60 (4), 307–314.
• Elsaesser, T. & Buckland, W. (2002). Studying Contemporary American Film: A Guide to Movie Analysis. New York: Oxford University Press.
• Lukinbeal, C. (2005). Cinematic Landscapes. Journal of Cultural Geography, 23 (1), 3–22.
• Barsam, R. M. & Monahan, D. (2010). Looking at Movies: An Introduction to Film (3. Baskı). Londra: W. W. Norton & Company.
• Pramaggiore, M. & Wallis, T. (2008). Film: A Critical Introduction (2. Baskı). Londra: Laurence King.
• Ryan, M. & Lenos, M. (2012). Film Çözümlemesine Giriş – Anlatı Sinemasında Teknik ve Anlam (E. S. Onat). Ankara: De Ki.
• Zaim, D. (1995). Ares Harikalar Diyarında. İstanbul: AFA.
• Zaim, D. (2004). Derviş Zaim: Sanat Belirli Tercihlerin Tarihidir. Berke Göl, Yamaç Okur, Nadir Öperli (Ed.), Sinema Söyleşileri: Boğaziçi Üniversitesi Mithat Alam Film Merkezi Söyleşi, Panel ve Sunum Yıllığı 2003 içinde (37–82). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Zaim, D. (2006). Cenneti Beklerken: ‘Yönetmenin Bakış Açısı’. Altyazı Aylık Sinema Dergisi, 57, 22–25.
• Zaim, D. (2008). Odaklandığın Şey Gerçeğindir: Türkiye Sineması, Alüvyonik Türk Sineması ve Uluslararası Kabul 1. Bölüm. Altyazı Aylık Sinema Dergisi, 78, 48–55.
• Zaim, D. (12 Ocak 2016). Kişisel Görüşme.
• Zaim, D. (13 Ocak 2016). Kişisel Görüşme.
• Zaim, D. (Yönetmen/Senaryo Yazarı). (1996). Tabutta Rövaşata [Film]. Türkiye: İstisnai Filmler ve Reklamlar Yapım.
• Zaim, D. (Yönetmen/Senaryo Yazarı). (2001). Filler ve Çimen [Film]. Türkiye: Panfilm Filmcilik.
• Zaim, D. (Yönetmen/Senaryo Yazarı). (2003). Çamur [Film]. Türkiye ve İtalya: Marathon Film ve Downtown Pictures Ortak Yapımı.
• Zaim, D. (Yönetmen/Senaryo Yazarı). (2007). Cenneti Beklerken [Film]. Türkiye ve Kanada: Marathon Film, Sarmaşık Sanatlar ve Tivoli Film Production Ortak Yapımı.
• Zaim, D. (Yönetmen/Senaryo Yazarı). (2008). Nokta [Film]. Türkiye: Marathon Film ve Sarmaşık Sanatlar Ortak Yapımı.
• Zaim, D. (Yönetmen/Senaryo Yazarı). (2011). Gölgeler ve Suretler [Film]. Türkiye: Marathon Film ve Yeşil Film Ortak Yapımı.
• Zaim, D. (Yönetmen/Senaryo Yazarı). (2012). Devir [Film]. Türkiye: Marathon Film.
• Zaim, D. (Yönetmen/Senaryo Yazarı). (2014). Balık [Film]. Türkiye: Marathon Film.
• Zaim, D. (Yönetmen/Senaryo Yazarı). (2016). Rüya [Film]. Türkiye: Marathon Film ve Yeşil Film Ortak Yapımı.