İsmail Gelenbevî ve Satranç Risâlesi Üzerine

Yıl 2022, Sayı: 83, 213 - 222, 26.12.2022

Hasan Ali Çetin

Öz

Asıl adı Şeyh İsmail b. Mustafa b. Mahmut olan İsmail Gelenbevî, 1143
(1730) yılında Manisa’nın Kırkağaç ilçesine bağlı Gelenbe’de doğdu. Asıl
adı İsmâil olup daha çok Gelenbevî olarak anılır. Bazı eserlerinde Şeyhzâde
lakabını da kullandığı görülür. Tanınmış bir aileden gelen Gelenbevî’nin
dedesi Mahmud Efendi ile babası Mustafa Efendi’nin ilmiyeye mensup
oldukları, her ikisinin de Manisa çevresinde müderrislik ve müftülük yaptıkları
bilinmektedir. Babasını küçük yaşta kaybettiği için on üç on dört yaşlarına
kadar ciddi anlamda bir eğitim göremeyen Gelenbevî doğduğu kasabada
tahsile başladı, bir süre sonra da İstanbul’a giderek Fâtih Medresesi’ne girdi.
Burada devrin ünlü müderrislerinden Yâsincizâde Osman Efendi’den Arapça
ve naklî ilimleri, “ayaklı kütüphane” diye meşhur olan Müftîzâde Mehmed
Emin Efendi’den de mantık, fizik ve matematik ilimlerini öğrenerek fıkıh, kelâm, matematik, mantık ve
mühendislik ilimlerinde ilerlemiştir. Medrese tahsilini tamamladıktan
sonra 1177 (1763) yılında açılan ruûs imtihanını kazanarak müderrislik
unvanını aldı.

Anahtar Kelimeler

ismail Gelenbevî, Satranç Risalesi, Satranç, el yazması

Kaynakça

• Ahmet Cevdet Paşa (1309/1892). Tarih-i Cevdet, c. IV, Dersaadet: Matbaa-i Osmaniyye.
• Gölcük, Şerafettin ve Yurdagür, Metin (1996). “Gelenbevî”, TDV İslâm Ansiklopedisi, c. 13, İstanbul.
• Gürışık Köksal, Bihter ve Kaman, Sevda (2021). İsmail Gelenbevî’nin Satranç Risâlesi, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara.
• İsmail Gelenbevî (1262). Resâilü’l-İmtihân, Matbaa-i Âmire, İstanbul.
• Keklik, Nihat (1969-1970). İslam Mantık Tarihi ve Farabi Mantığı, c. I, Edebiyat Fakültesi Basımevi, İstanbul.