Stadiasmus Patarensis için Parerga (7): Phellos Teritoryumundan Yeni Yazıtlar

Yıl 2011, Cilt: 8, 81 - 98, 15.05.2011

Hüseyin Uzunoğlu Erkan Taşdelen

Öz

Stadiasmus
Patarensis çerçevesinde sürdürülen Orta Likya yüzey araştırmalarının ikinci
yılında, özenli işciliği ve çok iyi korunmuş olmasıyla dikkat çeken ve
Antiphellos’u Claudius sahil yoluna bağlayan antik tali yol, bu yol boyunca yer
alan iki adet küçük ölçekli yerleşim ve antik dönemde Phellos kenti teritoryumunda
yer alan Bayındır köyü ve civarında araştırmalar sırasında tespit edilen altı
adet yazıtlı lahit bu makalenin konusunu oluşturmaktadır. Hellenistik dönemle
birlikte artan ticari hacmi sayesinde önemli bir liman kenti olan ve bu limanın
avantajlarını etkin şekilde kullanmak isteyen Antiphellos hinterlandı ile
çeşitli bağlantı yollarına sahipti. Makalede daha önce French ve Bean
tarafından tanıtılan bu bağlantı yollarına ek olarak araştırmalarımız sırasında
tespit edilen yeni bir tali yol tanıtılmıştır. Bu durum polis statüsüne sahip
bir kent olan Antiphellos’un Roma dönemindeki önemini bir kez daha göstermesi
bakımından dikkat çekicidir. Klasik Likya lahit grubundan olup stilistik açıdan
hemen hemen aynı özellikleri taşıyan bu lahitler üzerinde yer alan yazıtlarda
geçen ethnikon isimlerinden sözü edilen bölgenin elinde bulundurduğu verimli
tarım arazileri sayesinde Isinda, Apollonia ve Antiphellos gibi komşu
kentlerden yoğun bir göç almış olduğuna ve böylelikle Phellos kent
teritoryumunun kozmopolit bir yapıya sahip olduğuna vurgu yapılmıştır.

Yazıtların çevirisi
şu şekildedir:

1) “Bu mezarı Pataralı arazi sahipleri
Ermandas oğlu Phileinos ve Demetrios kızı Khrysion kendileri ve çocukları için
yaptırdılar. Khrysion’un yukarıda adı geçen kocası Phileinos yazılı olarak izin
vermediği sürece başka birinin bu mezara gömülmesine izin yoktur, aksi halde
birini gömen kimse yeraltı tanrılarına karşı dinsiz ve imansız olsun ve Phellos
demosuna yasal ceza olarak 3 bin denaria ödesin. Her kim ihbar ederse, bu
cürümü işleyenlerin ödeyeceği ceza miktarının üçte birini alacaktır. Hyposoriona
ise azatlılarımız ve kölelerimiz gömüleceklerdir.”

2) “Diomedes oğlu Isindalı Aperlai vatandaşı
Satetios ve Iason kızı Phellos vatandaşı Arsasis bu mezarı kendileri,
çocukları, damatları Aleksandros ve onun(Arsasis) annesi Arsasis için
yaptırdılar. Başka hiçkimseye defin yapmaya izin olmasın. Her kim bunlara karşı
gelerek birisini gömerse, Phellos demosuna –– dinar ödesin ve yeraltı
tanrılarına karşı günahkar olsun. Her kim de ihbar ederse (bu miktarın)
yarısını alacaktır. Beslemelerimiz ise hyposoriona gömülecektir.”

3) “Hyposorium’a ise bizim azatlılarımız ve
beslemelerimiz gömülecektir.”

4) “Ben, 3. Ariston oğlu Antiphelloslu
Mausolos bu lahdi yalnızca kendim ve eşim Krateros kızı Anti­phel­loslu Arsasis
ve çocuklarımız ve onların iyi soylu eşlerine ve onlardan olacak çocuklarımız
(torunlarımız) için ve bizzat benim yazılı olarak müsaade edeceğim kişi için yaptırdım.”

5) “Artemidoros oğlu Phelloslu Papis ve onu damadı
Artapatos oğlu Phelloslu Midas bu mezarı kendilerine, eşlerine, çocuklarına ve
onların eşlerine ve torunlarına yaptırdılar. Size(!) ait olan köleler ise hyposoriona
gömülecektir.  …..hiç kimse buraya gömü
yapmaya izinli değildir. Aksi takdirde, yeraltı tanrılarına karşı günahkâr
olsun. Şayet her kim buna cüret ederse, ………………… Phellos kasasına –– dinar ceza
ödesin……….(Bunu ihbar eden de ceza miktarının üçte birini alacaktır).”

6) “Antiphellos vatandaşı
falanca kişi (veya kişiler) bu mezarı yalnızca ……… ve çocuklarına yaptırdı.
Başka birini buraya gömmeye kimsenin izni yoktur. Eğer gömerse, yer altı
tanrılarına karşı günahkâr olsun ve ……. Phellos demosuna 6 bin denaria ödesin.
İhbar eden kimse ise cezanın yarısını (alacaktır). Beslemelerimiz ise hyposoriona
gömülecekler.”

Anahtar Kelimeler

Phellos, Antiphellos, Bayındır köyü, Roma yolu, Orta Likya, Limanağzı, yazıtlı lahitler, Asargediği, Asartepe

Parerga to the Stadiasmus Patarensis (7): New inscriptions from the territory of Phellos

Öz

Some results of the 2010 survey conducted in Central Lycia within the
framework of the Stadiasmus Patarensis are given here for the region east of
Kaş. First we introduce the Roman road connecting Antiphellos with the Claudian
coastal road, which is noteworthy for its meticulous engineering and for its
fine state of preservation. This 3.7–5 m wide road, constructed to a high
standard, underlines together with two other roads previously mentioned by
French and Bean the importance of Antiphellos as the main port of the region. The
settlements of Asargediği and Asartepe near the village of Bayındır with ruins dating
from the Classical and Hellenistic periods show that the route existed in Pre–Roman
times. In Asargediği and around the village of Bayındır we recorded six sarcophagi
with inscriptions dating from the Imperial Period. They show that the territory
belonged not to the very closeby polis of Antiphellos but rather to Phellos.
From ethnica such as Ἀντιφελλείτης, Ἀπερλείτης ἀπὸ Ἰσίνδων and Παταρεῖς mentioned
in these inscriptions it is clear that the region was a center of migration
even from the neighboring cities and possessed in antiquity a cosmopolitan
structure.

Anahtar Kelimeler

Central Lycia, Phellos, Antiphellos, Bayındır, Roman road, sarcophagus inscriptions, Asargediği, Asartepe

Kaynakça

• H. von Aulock, Die Münzprägung des Gordian III und der Tranquillina in Lykien, Tübingen 1974.
• G. Bean, Die Lage von Phellos, Anz. ÖAW 95, 1958, 49– 58.
• G. Bean, Antiphellos, PECS, 1976, 64.
• G. Bean, Kleinasien IV: Lykien, übersetzt und bearbeitet von U. Pause–Dreyer, Stuttgart 1980.
• F. Beaufort, Karamania, or a brief description of the south coast of Asia Minor, London 1817.
• R. Behrwald – H. Blum – Chr. Schuler – M. Zimmermann, Neue Inschriften aus Kyaneai und Umgebung IV, in F. Kolb (ed.), Lykische Studien 4. Feldforschungen auf dem Gebiet von Kyaneai (Yavu–Bergland). Ergebnisse der Kampagnen 1993/94, Bonn 1998, 177–205 (Asia Minor Studien 29).
• O. Benndorf, Bericht über eine Reise im Orient, AARW 29, 1892, 59–74.
• O. Benndorf – G. Niemann, Reisen in Lykien und Karien, Vienna 1884 (Reisen im südwestlichen Kleinasien I).
• C. Bruns-Özgan, Lykische Grabreliefs des 5. und 4. Jahrhunderts v. Chr., Tübingen 1987.
• G. Davies, Greek Inscriptions from Lycia, JHS 15, 1895, 100–115.
• C. Deltour-Levie, Les piliers funéraires de Lycie, Louvain–la–Neuve 1982 (Publications d'histoire de l'art et d' archéologie de l' Université Catholique de Louvain 31).
• A. S. Diamantaras, Epigraphai ek Lykias, BCH 18, 1894, 323–333.
• C. Fellows, An account of discoveries in Lycia, being a journal kept during a second excursion in Asia Minor, London 1841.
• D. H. French, 1994 Araştırma Döneminde Roma Yolları, Miltaşları ve Yazıtları, Araştırma Sonuçları Toplantısı XIII/I, 1996, 1–6.
• F. T. Gignac, A grammar of the Greek Papyri of the Roman and Byzantine Periods I. Phonology, Milan 1976.
• U. Hailer, Vom Herrensitz zur Polisfestung –Festung und Gehöft auf dem Kırandağı, in F. Kolb (ed.), Lykische Studien 5. Die Siedlungskammer des Yavu–Berglandes, Bonn 2000, 203– 229 (Asia Minor Studien 41).
• R. Heberdey – E. Kalinka, Bericht über zwei Reisen im südwestlichen Kleinasien, Vienna 1987 (Denkschriften der kaiserlichen Akademie der Wissenschaften. Philosophisch–historische Classe 45, 1).
• H. Hellenkemper – F. Hild, Lykien und Pamphylien, Vienna 2004 (Denkschriften ÖAW, phil.–hist. Kl. 320; Tabula Imperii Byzantini, Band 8, Teil 2).
• V. Höhfeld, Kırandağ– ein Peripherraum im Hinterland, in F. Kolb (ed.), Lykische Studien 5. Die Siedlungskammer des Yavu–Berglandes, Bonn 2000, 231– 243 (Asia Minor Studien 41).
• O. Hülden, Die Gräber der Siedlung bei Kapaklı Sarnıcı, in: F. Kolb (ed.), Lykische Studien 7. Die Chora von Kyaneai, Tübingen 2006, 135– 150 (Tübinger Althistorische Studien 2).
• E. Kirsten, Phellos und Antiphellos, in: E. Plöckinger et al. (ed.), Lebendige Altertumswissenschaft, Festgabe zur Vollendung des 70. Lebensjahres von Herrmann Vetters, Vienna 1985, 24– 29.
• F. Kolb, Burg– Polis– Bischofssitz. Geschichte der Siedlungskammer von Kyaneai in der Südwesttürkei, Mainz am Rhein 2008.
• P. Le Bas – W. H. Waddington, Inscriptions Grecques et Latines recueillies en Asie Minuere I, New York 1972 (reprint).
• T. Corsten, A Lexicon of Greek Personal Names VA. Coastal Asia Minor: Pontos to Ionia, Oxford 2010.
• T. Marksteiner, Die befestigte Siedlung von Limyra, Vienna 1997 (Forschungen in Limyra 1).
• F. Onur – M. Alkan, Parerga to the Stadiasmus Patarensis (6): Route 54 (Patara–Phellos) and New Inscriptions, Gephyra 8, 64-80.
• E. Petersen – F. von Luschan, Reisen in Lykien Milyas und Kibyratis, Vienna 1889 (Reisen im südwestlichen Kleinasien II).
• Chr. Schuler, Ländliche Siedlungen und Gemeinden im hellenistischen und römischen Kleinasien, Munich 1998.
• Chr. Schuler, Neue Inschriften aus Kyaneai und Umgebung V: Eine Landgemeinde auf dem Territorium von Phellos, in: F. Kolb (ed.), Lykische Studien 6. Feldforschung auf dem Gebiet der Polis Kyaneai in Zentrallykien. Bericht über die Ergebnisse der Kampagnen 1996 und 1997, Bonn 2003, 163– 186 (Asia Minor Studien 48).
• Chr. Schuler, Neue Inschriften aus Kyaneai und Umgebung VI: Tyinda und das Grenzgebiet zwischen Kyaneai und Phellos, in: F. Kolb (ed.), Lykische Studien 7. Die Chora von Kyaneai, Tübingen 2006, 151– 165 (Tübinger Althistorische Studien 2).
• A.V. Schweyer, Le pays lycien. Une étude de géographie historique aux époques classique et hellénistique, RA 1996, 3– 69.
• A.V. Schweyer, Les Lyciens et la mort. Une étude d'histoire sociale, Paris 2002 (Varia Anatolica 14).
• T. A. B. Spratt – E. Forbes, Travels in Lycia, Milyas and the Cibyratis I–II, London 1847.
• S. Şahin – M. Adak, Stadiasmus Patarensis. Itinera Romana Provinciae Lyciae, İstanbul 2007(Monographien zu Gephyra 1).
• S. Şahin, Parerga zum Stadiasmus Patarensis (1): Überlegungen zur Strecke 3 von Sidyma nach Kalabatia, Gephyra 6, 2009, 101–112.
• A. Şanlı-Erler, Die Siedlung bei Kapaklı Sarnıcı, in: F. Kolb (ed.), Lykische Studien 7. Die Chora von Kyaneai, Tübingen 2006, 89–134 (Tübinger Althistorische Studien 2).
• H. A. Troxell, The Coinage of the Lycian League. New York 1982 (Numismatic Notes and Monographs 162).
• M. Wörrle, Epigraphische Forschungen zur Geschichte Lykiens VII, Chiron 29, 1999, 353–370.
• W. W. Wurster, Dynast ohne Palast. Überlegungen zum Wohnbereich lykischer Feudalherren, in: J. Borchhardt – G. Dobesch (ed.), Akten des II. Internationalen Lykien–Symposions, Vienna 1993, 7–31.
• J. Zahle, Lykische Felsgräber mit Reliefs aus dem 4. Jh. v. Chr., JDI 94, 1979, 245–347.
• L. Zgusta, Kleinasiatische Personennamen, Prag 1964 (Monografie orientálniho stavu Ceskoslovenská Akademie Ved 19).
• M. Zimmermann, Untersuchungen zur historischen Landeskunde Zentrallykiens, Bonn 1992 (Antiquitas. Reihe 1, Abhandlungen zur alten Geschichte 42).
• M. Zimmermann, Eine Stadt und ihr kulturelles Erbe. Vorbericht über Feldforschungen im zentrallykischen Phellos 2002–2004, mit einem Beitrag von Chr. Schuler, IstMitt 55, 2005, 215–270.