Stadiasmus Patarensis için Parerga (14): Güzergah 35 (Arykanda-Arneai) ve 37 (Arykanda-Lesei)

Yıl 2013, Cilt: 10, 124 - 134, 15.05.2013

Hüseyin Uzunoğlu Erkan Taşdelen

Öz

Bu makalede, Stadiasmus Patarensis çerçevesinde sürdürülen Orta Likya
yüzey araştırmalarının üçüncü yılında (2011) arazide tespit edilerek kayıt
altına aldığımız iki güzergâh ile birlikte bu güzergâhlarda ele geçen bir yazıt
tanıtılmaktadır. Bu kapsamda birisi Arykanda’dan batı yönünde Arneai’a istikametine
(GZR. 35), ötekisi ise güney-doğu yönünde isminin sadece ilk kısmı bilinen
Lesei- isimli yerleşime (GZR. 37) giden yollardan kalan izler titiz ve yoğun
bir çalışmayla belirlenmiş, ölçülmüş ve kayıt altına alınmıştır. Arykanda’dan
Arneai’ya giden yol, kentin yak. 4 km güneyindeki Çatallar mevkiinden,
Arykandos Potamos’u 2 kemerli bir köprü aracılığıyla geçerek batı yönüne
saparak devam etmekte ve Kilepe ile Yazır Beli Geçidini aşarak Arneai’ya
varmaktadır. Yaptığımız araştırmalar bu yolun büyük oranda modern asfaltın
altında kaldığını gösterse de, Yeşilköy (Kilepe) köy camiisi yakınlarında bu
yolun izlerinin 100 m. kadar takip edilebilmiştir. Makalede tanıttığımız yazıtlardan
ilki yine bu köyden ele geçmiştir. Şu anda köy camisinin hemen bitişiğindeki
küçük bir binanın duvarında bulunan küçük bir mezar sunağı üzerine kazınmış
olan yazıt, efendisi Aurelia Zoe tarafından mezarın bakımı ve muhtemelen mezar
başında yapılan sunular için seçilen Amymone isimli bir köle tarafından onun (Aur.
Zoe) kocası Neoptolemos için dikilmiştir. Bu şahsın yazıtta Arykandeus ethnikon’u
ile anılması, Wörrle tarafından ortaya atılan Yeşilköy’ün Arneai değil aksine
Arykanda teritoryumu içinde yer aldığı iddiasını destekler niteliktedir. Makalede
Yeşilköy’ün yak. 3 km batısında bulunan Yazır köyünün üzerinde yeni tespit
ettiğimiz bir yerleşimin Arneai’ın sympoliteia ortaklarından birisi
olabileceği önerilmektedir. 35 nolu güzergâhın takip ettiği vadi boyunca
Alacadağ’ın kuzey yamaçlarında ana kayalar üzerinde bazı sınır taşları da
tespit edilmiştir. Makalede bu taşların hangi kentler arasında bir sınır teşkil
ettiği veya neye hizmet ettiği sorusuna cevap aranmaktadır. 37 nolu güzergâh
ise Arykandanın doğu nekropolünden başlanarak 500 m kadar iyi bir şekilde takip
edilebilmiştir. Bu yol Sarıkaya’nın eteklerindeki Belen Yayla Mevkii’nde ikiye
ayrılmakta, birisi kuzeye Idebessos’a giderken diğeri güneye saparak Lesei-
üzerinde Rhodiapolis’e devam etmektedir. Makalede hem bu yol üzerinde tespit
ettiğimiz bazı çiftlik yerleşimleri tanıtılmakta hem de Lesei- yerleşiminin
lokalizasyonu üzerine bir öneri getirilmektedir. Makalede tanıtılan iki
yazıttan birisi fragment şeklinde olup anlamlı bir çeviri verilemeyecek kadar
eksiktir. Diğer yazıtın çevirisi ise şu şekildedir:

“Hayırhahım ve patroniçem Alypides kızı Aurelia Zoe tarafından mezar
bekçisi olarak görevlendirilen ben Amymone bu mezar sunağını diktirdim. Kocası
Hieron oğlu Arykanda’lı Neoptolemos onun vasiyeti uyarınca buraya gömülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Orta Likya, Arykanda, Arneai, Kilepe, Roma yolları, Lesei-, sınır taşları, Yazıtlar

Parerga to the Stadiasmus Patarensis (14): The Routes 35 (Arykanda-Arneai) and 37 (Arykanda-Lesei-)

Öz

This article presents
some results from the 2011 survey conducted in Central Lycia within the framework
of research on the Stadiasmus Patarensis concerning two of the routes (35 and
37) recorded in the SP. The traces of these routes, one leading from Arykanda to
Arneai in a westerly direction (Route 35), the other leading from Arykanda to
Lesei- (only the first part of the name of the settlement survives) in a south-easterly
direction (Route 37), have been established, measured and recorded as a consequence
of our investigations. The first route SP 35 passes over the Arykandos Potamos via
a double-arched Roman bridge at Çatallar ca. 4 km south of Arykanda, and leads
thereafter in a westerly direction, reaching Arneai through Kilepe (Yeşilköy)
and the Yazır Beli Pass. Even though our survey shows that most parts of the
ancient road have been lost due to the construction of the modern road, some
traces can still be followed up to 100 m around the mosque in Yeşilköy. One of
the two new incriptions in this article was found in this village. The
inscription carved on a funerary altar (currently re-used in the wall of a building
next to the mosque) was erected by a slave elected as tomb warden (μνημόδουλος)
by her patroness and benefactor Aurelia Zoe. That the ethnicon of the
patroness’ husband Neoptelomos is stated as Ἀρυκανδεύς, confirms once again that Yeşilköy lies within the
territory of Arykanda as previously mentioned by M. Wörrle, not within the
territoryof Arneai. A medium-sized ancient settlement discovered to the north
of Yazır is suggested in the article as being one of the sympoliteia
partners of Arneai. Along the route, on the northern slopes of Alacadağ, some
boundary stones were also discovered and some possibilities concerning the
function of these stones are discussed. The first traces of the other route
(37) are seen in the east necropolis of Arykanda and can be followed for
500 m with the road’s retaining walls. This road branches off in two directions
at Belen Yayla, one leading to Idebessos to the north, the other turning south
and leading to Rhodiapolis over Lesei-. In addition to introducing some new farmsteads
recorded along this route, it is suggested here that a settlement discovered on
a hill at Çayiçi Köyleri is Lesei-, the precise location of which was formerly
undetermined.

Anahtar Kelimeler

Central Lycia, Arykanda, Arneai, Kilepe, Roman road, Lesei-, boundary stones, Greek inscriptions

Parerga zum Stadiasmus Patarensis (14): Die Strecken 35 (Arykanda-Arneai) und 37 (Arykanda-Lesei-)

Öz

Kaynakça

• C. Bayburtluoğlu, Das soziale und wirtschaftliche Leben in Arykanda (Lykien), in: D. Papenfuß – V. M. Strocka (Hrsg.), Palast und Hütte. Beiträge zum Bauen und Wohnen im Altertum von Archäologen, Vor- und Frühgeschichtlern; Tagungsbeiträge eines Symposiums der Alexander von Humboldt-Stiftung, Bonn-Bad Godesberg, veranstaltet vom 25. – 30. November 1979, Mainz am Rhein 1982, 413–420.
• O. Benndorf – G. Niemann, Reisen in Lykien und Karien, Wien 1884 (Reisen im südwestlichen Kleinasien I).
• H. Engelmann, Inschriften von Patara, ZPE 182, 2012, 179–201.
• R. Heberdey – E. Kalinka, Bericht über zwei Reisen im südwestlichen Kleinasien, Wien 1987 (Denkschriften der kaiserlichen Akademie der Wissenschaften. Philosophisch-historische Classe 45, 1).
• P. Knoblauch – Chr. Witschel, Arykanda in Lykien. Eine topographische Aufnahme, AA 1993, 229–262.
• T. Corsten (Hrsg.), A Lexicon of Greek Personal Names VA. Coastal Asia Minor: Pontos to Ionia, Oxford 2010.
• F. Onur, Trebenna Tarihi & History of Trebenna, in: Nevzat Çevik – Engin Akyürek – Burhan Varkıvanç (edd..): Trebenna. Tarihi Arkeolojisi ve Doğası. Its History, Archaeology and Natural Environment, Istanbul 2005, 7–20 and 161–166.
• W. Pape – G.E. Benseler, Wörterbuch der griechischen Eigennamen, Braunschweig 1911.
• R. Paribeni – P. Romanelli, Studii e ricerche archeologiche nell'Anatolia meridionale, in Mon. Ant. 23, 1914, 6–274.
• E. Petersen – F. von Luschan, Reisen in Lykien Milyas und Kibyratis, Wien 1889 (Reisen im südwestlichen Kleinasien II).
• T. A. B. Spratt – E. Forbes, Travels in Lycia, Milyas and the Cibyratis I–II, London 1847.
• S. Şahin, Ti. Iulius Frugi. Proconsul von Lycia-Pamphylia unter Mark Aurel und Verus. Abgrenzung des Stadtgebiets von Arykanda, EA 3, 1984, 39–48.
• S. Şahin – M. Adak, Stadiasmus Patarensis. Itinera Romana Provinciae Lyciae, İstanbul 2007 (Monographien zu Gephyra 1).
• S. Şahin, Stadiasmus Patarensis. Itinera Romana Provinciae Lyciae. Bölüm 2 (Tarihi İçerik): M. Adak, İstanbul 2014.
• H. Hellenkemper – F. Hild, Tabula Imperii Byzantini 8. Lykien und Pamphylien, Wien 2004 (Denkschriften ÖAW, phil.-hist. Kl. 320).
• M. Wörrle, Ein Weihaltar aus Kilepe/Yeşilköy, in: F. Blakolmer et al. (Hrsg.), Fremde Zeiten I: Festschrift für Jürgen Borchhardt zum sechzigsten Geburtstag am 25. Februar 1996 dargebracht von Kollegen, Schülern und Freunden, Wien 1996, 153–160.
• M. Wörrle, M. Wörrle, Epigraphische Forschungen zur Geschichte Lykiens VII: Asarönü, ein Peripolion von Limyra, Chiron 29, 1999, 353–370.
• L. Zgusta, Kleinasiatische Personennamen, Prag 1964 (Monografie orientálniho stavu Ceskoslovenská Akademie Ved 19).
• M. Zimmermann, Untersuchungen zur historischen Landeskunde Zen¬tral-lykiens, Bonn 1992 (Antiquitas. Reihe 1, Abhandlungen zur alten Ge-schichte 42).