OSMANLI DEVLETİ'NDE TANZİMAT DÖNEMİ'NDE MECELLE BAĞLAMINDA İŞÇİ İŞVEREN İLİŞKİLERİ

Yıl 2021, Cilt: 10 Sayı: 26, 46 - 74, 30.04.2021

Atanur Karaahmetoğlu

https://doi.org/10.31199/hakisderg.835363

Cited By: 2

Öz

Tanzimat Dönemi Osmanlı Devleti'nde birçok önemli gelişmenin yaşandığı bir dönem olmuştur. Tanzimat Dönemi ile birlikte, Osmanlı Devleti birçok alanda Avrupa'nın gerisinde kaldığını kabul etmiştir. Savaşlarda alınan mağlubiyetler, yaşanan ekonomik zorluklar, sanayileşmemenin getirdiği sıkıntılar nedeniyle Osmanlılar Batının üstünlüğünü kabul etmek zorunda kalmıştır. Bu sebeplerle Tanzimat Dönemi'nde Osmanlı Devleti'nin geneline yenilikçi bir atmosfer hâkim olmuştur. Bu şekilde İmparatorluğun tekrar ayağa kalkması amaçlanmıştır. Hemen her alanda başlayan bu yenilikçi hareketlerden çalışma hayatı da etkilenmiştir. Zira, Tanzimat Dönemi'nde yapılan kanuni düzenlemelerde çalışma hayatına ilişkin konular da ele alınmıştır. Bu açıdan Mecelle büyük öneme sahiptir. Mecelle bir medeni kanun niteliği taşımakla birlikte, Mecelle'de işçi işveren ilişkileri de ele alınmıştır. Bu nedenle Mecelle iş hukuku açısından da oldukça önemli bir yere sahiptir. Zira, Osmanlı Devleti'nde ilk defa bir genel kanunda işçi işveren ilişkilerine yönelik düzenlemeler getirilmiştir. Bu çalışmada Mecelle'nin gözünden Osmanlı Devleti'nde işçi işveren ilişkilerine bakmak ve işçinin konumunu belirlemek amacıyla bir araştırma yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, İşçi, İşveren, İşçi İşveren İlişkileri, Tanzimat Dönemi, Mecelle

Destekleyen Kurum

KIRKLARELİ ÜNİVERSİTESİ

Proje Numarası

0000-0002

Teşekkür

Teşekkür ederim.

EMPLOYEE-EMPLOYER RELATIONS IN THE CONTEXT OF MECELLE IN THE OTTOMAN EMPIRE DURING THE TANZIMAT PERIOD

Öz

The Tanzimat period was a period in which many important developments were experienced in the Ottoman Empire. With the Tanzimat period, the Ottoman Empire accepted that it lagged behind Europe in many areas. The Ottomans had to accept the superiority of the West due to the defeats in the wars, the economic difficulties experienced, and the difficulties caused by the non-industrialization. For these reasons, an innovative atmosphere prevailed throughout the Ottoman Empire during the Tanzimat period. In this way, it was aimed to revive the Empire again. Working life has also been affected by these innovative movements that started in almost every field. Because, in the legal regulations made in the Tanzimat period, issues related to working life were also addressed. In this respect, Mecelle is of great importance. Although it has the characteristics of a civil law Mecelle, employee-employer relations are also discussed in Mecelle. For this reason, Mecelle has a very important place in terms of labor law. For the first time in the Ottoman Empire, regulations regarding employee-employer relations were introduced in a general law. In this study, a research has been conducted in order to look at the employee-employer relations in the Ottoman Empire and to determine the position of the worker from Mecelle's perspective.

Anahtar Kelimeler

Ottoman State, Employee, Employer, Employee-employer Relations, The Tanzimat Period.

Proje Numarası

0000-0002

Kaynakça

• Akça G. ve Hülür, H. (2006), Osmanlı hukukunun temelleri ve tanzimat dönemindeki hukuksal yeniliklerin sosyo-politik dinamikleri, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 6, 295-321.
• Akcan N. (2008), İslam hukukunda işçinin hak ve sorumlulukları, Adana: Çukurova Üniversitesi SBE, Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi.
• Akça G. ve Hülür, H. (2007), Tanzimattan cumhuriyete siyasal ve hukuksal yapının modernleşmesi, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 21, 235-269.
• Akyiğit, E. (2016).İş hukuku. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Aykanat M. (2011), Mecelle'de iş akdi.Komya: Selçuk Üniversitesi SBE, Kamu Hukuku Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi.
• Aykanat M. (2014), Mecellede iş sözleşmesi. Kamu İş, 13, 57-78.
• BaşgilA. F. (1940). Türkiye iş hukuku. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• Bülbül G. (1989), Islahat fermanını hazırlayan sebepler ve ıslahat fermanı, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2, 157-179.
• Cevdet Paşa. (1991). Tezâkir, 1-12, Ankara.
• Çelik, N., Caniklioğlu N., ve Canbolat, T., (2017).İş hukuku dersleri. İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Çicek, Ö ve Öcal M., (2016), Dünyada ve Türkiye'de iş sağlığı ve iş güvenliğinin tarihsel gelişimi, HAK-İŞ Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 5, 106-129.
• Demircioğlu, M. ve Centel, T. (2016). İş hukuku. İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Dönmez A. (2019). Tanzimat, ıslahat fermanları ve avrupa devletleri: içerik, ortaya çıkış ve tepkiler: 1839-1856. Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11, 37-65.
• Gözler K. (2004).Türk Anayasa Hukuku dersleri, Bursa: Ekin Yayınları.
• Gözler, K. (2018), Anayasa Hukukuna giriş, Bursa: Ekin Yayınları.
• Gümüş, M (2008), Anayasal meşrûti yönetime medhal: 1856 ıslahat fermanının tam metin incelemesi, Bilig, 47, 215-240.
• Gümüş, M. (2013), Osmanlı devletinde kanunlaştırma hareketleri, ideolojisi ve kurumları, Tarih Okulu Dergisi, XIV, 163-200.
• Gürbüz, T. (2014), 6356 sayılı sendikalar ve toplu iş sözleşmesi kanunu'nun avrupa birliği ve uluslararası çalışma örgütü normları bakımından değerlendirilmesi, Avrupa Birliği Uzmanlık Tezi, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Avrupa Birliği Komisyonu Başkanlığı,. Ankara:
• Güven, T. (2015), Zonguldak kozlu’da kömür madenciliği: işletmecilik ve çalışma hayatı (1848-1921 ),Zonguldak: Bülent Ecevit Üniversitesi Yayınları.https://islamansiklopedisi.org.tr/mecelle-i-ahkam-i-adliyye adresinden erişilmiştir.
• İleri, Ü. (2019). Anadolu Selçukludan Osmanlı'ya esnaf örgütlenmeleri, Hak-İş Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 8, 201-220.
• http://archiv.jura.uni-saarland.de/turkish/MSen.html#fn58
• İlhan C. (2011). Mecelle, Ankara: Yetkin Yayınları.
• Karahasanoğlu, C. O. (2011), Mecelle-i ahkam-ı adliyye’nin yürürlüğe girişi ve türk hukuk tarihi bakımından önemi, OTAM, 29, 93-124.
• Kaştan, Y. (2016), Osmanlı İmparatorluğunda kömür ocaklarının işletmesi (1839-1918),Osmanlı Medeniyeti Araştırmaları Dergisi, 2, 1-26.
• Koç, Y. (2010), Türkiye işçi sınıfı tarihi osmanlıdan2010'a , Ankara: Epos Yayınları.
• Koç, Y. (2016), Türkiyeişçi sınıfı tarihi osmanlıdan 2016'ya,Ankara: Epos Yayınları.
• Korkmaz, F. ve Alp, N. S., (2016).Bireysel iş hukuku, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Koyuncu, N ve Yılmaz, Y. (2018). Osmanlının son yüzyılında hukuk düşüncesinin dönüşümü ve dönemin başlıca tartışma konuları, SÜHFD, 26, 77-109.
• Kurt, M., Kuzucu, K., Çakır, B. ve Demir, K. (2016), 19. yüzyılda osmanlı sanayileşmesi sürecinde kurulan devlet fabrikaları: bir envanter çalışması, OTAM, 40, 245-277.
• Mollamahmutoğlu, H., Astarlı, M. ve Baysal, U. (2014), İş hukuku,Ankara: Turhan Kitapevi.
• Özcan, D., (2016), Uygulamalı iş davaları,Ankara; Adalet Yayınevi.
• Özkiraz, A. ve Hamdemir, B. (2009), Anayasacılık hareketleri, kapitalizm ve osmanlı, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11, 59-78.
• Öztürk, O. (1999), Osmanlılarda Tanzimat sonrası Yapılan hukukî çalışmalar ve Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye, Osmanlı, (Ed. G. Eren), Cilt: VI, Ankara.
• Sümer, H. H. (2016).İş hukuku. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Süzek S. (2017). İş hukuku. İstanbul:Beta Yayıncılık.
• Şimşirgil, A. ve Ekinci, E. B. (2009). Ahmet Cevdet Paşa ve Mecelle. İstanbul: Iq Kültür Sanat Yayıncılık.
• Üçok, C., Mumcu, A. ve Bozkurt, G., (1999). Türk Hukuk Tarihi. Ankara: Savaş Yayınevi.
• Ünlütürk U. Ç. ve Ulutaş, T.B., (2015), Angarya ve zorla çalıştırma: uluslararası düzenlemeler ve yüksek mahkeme kararları ışığında bir değerlendirme, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8, 327-339.
• Yetkin, A. (2013), Osmanlı devleti'nde hukuk devletinin gelişim süreci, Uluslararası Sosyal Araştırma Dergisi, 6, 381-413.
• Yıldırımer, Ş. (2015), Ahmet cevdet paşa ve hukukçuluğu (1822-1895), Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 5, 117-141.