Lise Öğrencilerinde Karar Verme: Olumsuz Değerlendirilme Korkusu ve Başarı Yönelimlerine Göre Bir Değerlendirme

Yıl 2020, Cilt: 2 Sayı: 2, 68 - 80, 17.06.2020

Durmuş Ümmet Yakup İme Azmi Çağlar Yusuf Akyıl

Öz

Bu araştırmanın amacı lise öğrencilerinin karar verme özelliklerinin olumsuz değerlendirilme korkusu ve başarı yönelimleri bağlamında incelenmesidir. Bu araştırmada belirlenen değişkenler arasındaki ilişkileri ortaya koymak amaçlandığı için ilişkisel tarama metodu kullanılmıştır. Araştırmanın örneklemini 2017-2018 eğitim-öğretim yılında İstanbul ilinin farklı liselerinde okuyan 174’ü kız, 161’i erkek olmak üzere toplam 335 lise öğrencisi oluşturmaktadır. Araştırmanın verileri “Kişisel bilgi formu”, “Karar verme ölçeği”, “Olumsuz değerlendirilme korkusu ölçeği” ve “Başarı yönelimi ölçeği” aracılığıyla toplanmıştır. Elde edilen bulgulara göre lise öğrencilerinin karar verme alt boyut puanları ile olumsuz değerlendirilme korkusu puanları arasında anlamlı ilişkiler olduğu görülmüştür. Ancak başarı yönelimi ile umursamazlık, panik ve sorumluluktan kaçma puanları arasında anlamlı ilişkiler bulunmamaktadır. Ayrıca olumsuz değerlendirilme korkusunun karar vermenin tüm alt boyutlarında anlamlı bir yordayıcı değişken olduğu görülmüş ancak başarı yöneliminin sadece karar vermede öz saygı ve ihtiyatlı seçicilik puanlarında anlamlı bir yordayıcı olduğu saptanmıştır. Elde edilen bu bulgular benzer çalışma sonuçları ve alan yazını ile tartışılmış ve hem uygulayıcılara hem de araştırmacılara yönelik çeşitli öneriler getirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Lise Öğrencileri, Karar Verme, Olumsuz Değerlendirilme Korkusu, Başarı Yönelimleri, Ergenlik

Decision Making in High School Students: An Assessment in terms of Fear of Negative Evaluation and Achievement Goals

Öz

The purpose of this research is to assess the decision making characteristics within the context of fear of negative evaluation and achievement goals. In this research, relational screening model has been used since the purpose is to present the relationships between the determined variables. The samples for the research consist of 335 high school students in total from İstanbul’s different high schools in 2017-2018 academic year, of which 174 are girls and 161 are boys. For gathering the research data, ‘Personal Information Form’, ‘Decision-Making Scale’, ‘Fear of Negative Evaluation Scale’, and ‘Achievement Goal Scale’ have been taken advantage of. Based on the findings, it is understood that there are significant relationships between high school students’ decision making sub-dimension and their fear of negative evaluation scores. Nonetheless, there are significant relationships between achievement goals and complacency, panic, and copping-out scores. AlsoIn addition, it is seen that the fear of negative evaluation is a predictive variable in all decision making sub-dimensions. On the other hand, it is found out that achievement goals significant predictive in only self-esteem in decision making and vigilance scores. These results have been discussed based on the findings in the literature, and various suggestions have been made for both practitioners and researchers.

Anahtar Kelimeler

High school students, decision making, achievement goals, fear of negative evaluation, adolescence

Kaynakça

• Ames, C. (1992). Classrooms: goal, structures ve student motivation. Journal of Education Psychology, 84, 261-271.
• Arslan, S. ve Akın, A. (2015). 2x2 Başarı yönelimleri ölçeği (Revize formu): Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Sakarya University Journal of Education, 5(1), 7-15.
• Avcı Ö., Y. (2015). Okul yöneticilerinin olumsuz değerlendirilme korkusu ile problem çözme becerileri Arasındaki İlişki. Erciyes Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Kayseri.
• Bacanlı, F., Eşici, H. ve özünlü, M. B. (2013). Kariyer karar verme güçlüklerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 5(40), 198-211.
• Berber-Çelik, Ç. ve Odacı, H. (2015). Akademik erteleme davranışının bazı kişisel ve psikolojik değişkenlere göre açıklanması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 30(3), 31-47.
• Büyüköztürk, Ş. (2012). Bilimsel Araştırma Yöntemleri (11. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Clark, D. M., ve Wells, A. (1995). A cognitive model of social phobia. Heimberg, R. G., Liebowitz, M. R., Hope, D. A. ve Schneier, F. R. (Ed.). Social phobia: diagnosis, assessment, and treatment (69–93). New York: Guilford Press.
• Çelik, Y., Atilla, G. (2019). Üniversite öğrencilerinde kendini sabotaj, olumsuz değerlendirilme korkusu ve benlik saygısı., Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(2), 177-198.
• Çetin, B., Doğan, T. ve Sapmaz, F. (2010). Olumsuz değerlendirilme korkusu ölçeği kısa formu’nun Türkçe uyarlaması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Eğitim ve Bilim, 35(156), 205-216.
• Çetin, B. İlhan, M. ve Yılmaz, F. (2014). Olumsuz değerlendirilme korkusu ve akademik risk alma arasındaki ilişkinin kanonik korelasyonla incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 14(1), 135-158.
• Çolakkadıoğlu, O. (2003). Ergenlerde Karar Verme Ölçeğinin Uyarlama Çalışması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Çolakkadıoğlu, O.& Güçray, S. S. (2007). Ergenlerde karar verme ölçeğini Türkçe’ye uyarlama çalışması. Eğitim Araştırmaları Dergisi, 26, 61-71.
• Dursun, A. ve Kara, A. (2019). Ortaöğretim öğrencilerinde kariyer karar verme güçlüklerinin yordayıcısı olarak kariyer kararı yetkinlik beklentisi ve kariyer seçiminde aile etkisi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 17(1), 39-55.
• Dweck, C. S. (1986). Motivational processes affecting learning. American Psychologist, 41(10),1040-1048.
• Elliot, A. J. (1999). Approach and avoidance motivation and achievement goals. Educational Psychologist, 34(3), 169-189.
• Gençtarih, B. (2019). Genç Yetişkinlerde Öğrenilmiş Çaresizlik ve Olumsuz Değerlendirilme Korkusu İle Toplumsal Cinsiyet Rolleri Tutumları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Mersin.
• Gündüz, M. (2014). Polis Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin Akılcı Olmayan İnançları ve Sosyal Kaçınma Davranışları. Ondokuzmayıs Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Samsun.
• Janis, I. and Mann, L. (1979). Decision Making. A Psychological Analysis of Conflict, Choice, and Commitment. New York, The Free Press, A division of Macmillan Inc. Karasar, N. (2017). Bilimsel Araştırma Yöntemi Kavramlar İlkeler Teknikler. Ankara: Nobel Yayınları.
• Kaşık, D.Z. (2009). Ergenlerde Karar Verme Stilleri ve Algılanan Sosyal Destek Düzeylerinin Sosyal Etkinlik Beklentisi ve Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi. Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi. Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Konya.
• Koydemir S. (2006). Predictors of Shyness Among University Students: Testing a Self-Presentational Model. Unpublished Doctoral Dissertation. Middle East Technical University, Ankara.
• Kunt, A. K. (2020). Akademik Ortamlarda Olumsuz Değerlendirilme Korkusunun Karar Verme Stratejileri Üzerindeki Etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Arel Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Kuzgun, Y. (2017). Meslek Gelişimi ve Danışmanlığı. İstanbul: NobelAkademik Yayıncılık.
• Miller, D. C. (2000). Adolescents’ decision making in academic and social contexts: a self-regulation perspective. Doctoral dissertation, University of Maryland, College Park.
• Öztemel, K. (2013). Lise öğrencilerinin kariyer karar verme güçlüklerinin yordayıcıları olarak algılanan sosyal destek ve cinsiyet. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 11(3), 241-257.
• Paul, R. ve Elder, L. (2013). Kritik Düşünce. A. E. Aslan ve G. Sart (çev.). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Pintrich, P. R., Smith, D. A., García, T. & McKeachie, W. J. (1991). A manual for the use of the motivational strategies for learning questionnaire (MSLQ). Ann Arbor, MI: University of Michigan, National Center for Research to Improve Postsecondary Teaching and Learning.
• Phillips, S. D., Pazienza, N. Y. ve Ferrin, H. H. (1984). Decision making styles and problem solving appraisal. Journal of Counseling Psychology. 31(4), 497-502.
• Şimşek, M. (2018). Lise Öğrencilerinin Akademik Erteleme Davranışları ile Mükemmeliyetçilik ve Olumsuz Değerlendirilme Korkusu Arasındaki İlişkilerde Benlik Saygısının Aracı Rolü. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Mersin.
• Tatlılıoğlu, K. (2010). Farklı Öz-Anlayış Düzeylerine Sahip Üniversite Öğrencilerinin Karar Vermede Özsaygı, Karar Verme Stilleri ve Kişilik Özelliklerinin Değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Ümmet, D., Ekşi, H. ve Erdoğan, A. (2019). Predictive role of narcissism and family relations on decision-making characteristics of secondary school students. Eurasian Journal of Educational Research, 79, 21-38, DOI: 10.14689/ejer.2019.79.2.
• Watson, D. ve Friend, R. (1969), Measurement of social-evaluative anxiety, Journal of Consulting Clinical Psychology, 33(4), 448-457.
• Weimer, M. (2009). Effective Teaching Strategies: Six Keys to Classroom Excellence. Faculty Focus-Higher Education. USA: Teaching Strategies from Magna Publications.