FRANSIZ MANDA DÖNEMİNİ ‘İÇERİDEN’ HATIRLAMAK: HATAY’DA BİR SÖZLÜ TARİH

Yıl 2022, Sayı: 49, 505 - 517, 02.03.2022

Şule Can Sayar Levent Duman

https://doi.org/10.30794/pausbed.996866

Öz

Fransız manda döneminin hatırlanma biçimleri Suriye gibi daha uzun süre manda altında kalmış bölgelerde detaylı incelenmiş olsa da Hatay’da daha az çalışılmış konulardan biridir. Bu çalışma tarihsel-antropolojik yöntemleri kullanarak, Fransız mandası altındaki İskenderun Sancağı’nda sosyal, kültürel ve ekonomik hayatı ve de eğitimi irdelemektedir. Manda dönemini hatırlayan veya ailesinden birinci elden dinlemiş kişilerle görüşmeler aracılığıyla bu dönemin toplumsal bellekte yer alma biçimlerine odaklanmaktadır. Bu araştırma, Fransızların bölgede yaşayan toplulukların kendi dillerinde eğitim alma imkanlarını sağlamak, kendi kültürlerine göre yaşam pratiklerini sürdürmelerine imkan vermek, alışıla gelen ekonomik ilişkilerin yapısına müdahale etmemek suretiyle bölgenin parçalı yapısının sürdürülmesine destek olduklarını ortaya koymaktadır. Ancak Fransız yönetimi toplumsal, kültürel açıdan parçalı yapının sürdürülmesini destekleyip teşvik ederken, yapılan görüşmelerin de ortaya koyduğu üzere, bir yandan da Antakya yöresinde Fransız dil ve kültürünün yaygınlaştırılması yönünde bir yaklaşım sergilemiştir. Bu çalışma Fransız yönetiminin politikalarının bellekteki yerini ve önemini bu çalışma diplomatik tarih ile değil ‘içeriden’ incelemektedir.

Anahtar Kelimeler

İskenderun Sancağı, Antakya, Sözlü Tarih, Fransız Mandası

Teşekkür

Bu çalışmaya katılan tüm görüşmecilerimize teşekkürü bir borç biliriz. Saha araştırmasında bize rehberlik eden Uğur Akgül'e teşekkürlerimizi sunarız.

“INSIDERS” REMEMBERING OF FRENCH MANDATE PERIOD: A STUDY OF ORAL HISTORY IN HATAY

Öz

The impact of the French-mandate period on Hatay has been less studied although it has been studied extensively particularly on Syria. This research examines social, cultural and economic life and education in the Sanjak of Alexandretta under the French mandate by using historical-anthropological methods. It focuses on the ways in which the mandate period is remembered in terms of collective social memory through interviews with people who remember that period or with people who acquired information from their family members. This research argues that the French sustained the fractured structure of the region by providing local groups the right of education in their mother tongue, allowing them to practice their cultures and not intervening in the already existing economic relations. However, the French mandate regime worked to spread French culture and language in the region of Antakya, as our interviews also show, although they exacerbated social and cultural fragmentation.

Anahtar Kelimeler

The Sanjak of Alexandretta, Antakya, Oral History, The French Mandate

Kaynakça

• Alkan, N. (2014). Divide and Rule: The Creation of the Alawi State after World War I, Goethe-Institut Art &Thought Fikrun wa Fann 100: 31-36.
• Altug, S. (2002). Between Colonial and National Dominations:Antioch under the French Mandate (1920- 1939),Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Tarih Atatürk Tarih Enstitüsü, Boğaziçi Üniversitesi.
• Assmann, J. (2001). Eski Yüksek Kültürlerde Yazı, Hatırlama ve Politik Kimlik (Çev. A. Tekin,), Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• Aswad, B. C. (1974). Visiting Patterns among Women of the Elite in a Small Turkish City, Anthropological Quarterly, 47(1): 9-27.
• Bilgili, M. F. (1939). Manda İdaresinde Hatay Kültür Hayatı, İktisat Basımevi, İstanbul.
• Can, Ş. (2011). Nusayrilik: Sır ve Direniş, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kültürel İncelemeler, İstanbul Bilgi Üniversitesi, İstanbul.
• Can, Ş. ve Arslan Z. (2018). Antakya’da Rum (Arap) Hıristiyan Kimliğinin Görünürlük Biçimleri: Etnisite, Ayrımcılık, Mülksüzleştirme, Rigas H. (Ed.), Üç Milliyetçiliğin Gölgesinde Kadim Bir Cemaat: Arapdilli Doğu Ortodoksları, (s. 43-71) içinde. İstos Yayınları, İstanbul.
• Canbolat, A. (2006). Hatay Türkmen Aşiretleri ve Bu Aşiretlerin İskanı (18. ve 19. Yüzyıllar), (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Kahramanmaraş.
• Cleveland, W. L. (2008). Modern Ortadoğu Tarihi (Çev. M. Harmancı), Agora Kitaplığı, İstanbul.
• Çeviker, A. ve Küçükbiltekin, H. (2011). Fransız Mandası Döneminde Suriye’nin Ekonomik Yapısı ve Türkiye ile Ticari İlişkileri, Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 3(2): 1-12.
• Çirkin, H. (2011). Amik Ovasında Aşiretler, Doğuş Ofset Matbaacılık, Antakya.
• Demirel, A. (2019). Ortadoğu’da Fransız Emperyalizmi: Fransız Manda Yönetimi Döneminde Suriye (1920-1946), BELLEK/Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Dergisi Uluslararası Tarih ve Kültür Araştırmaları Dergisi, 1: 69-89.
• Duman, L. (2016). “Vatan”ın Son Parçası: Hatay’daki Uluslaştırma Politikaları. İletişim Yayınları, İstanbul. Edgar, B. (1998). Founding Churches in Ottoman Empire Territory: RP Foreign Missions, 1856-1974, Broomall Reformed Presbyterian Church, 1-27.
• Gönlübol, M. ve diğerleri (1996). Olaylarla Türk Dış Politikası (1919-1995), 9.baskı, Siyasal Kitabevi, Ankara. Hourani, A. H. (2000). Arap Halkları Tarihi (Çev. Y. Alogan). İletişim Yayınları, İstanbul.
• Kasaba, R. (2006). Antakya’da Farklı Kimlikler: Tarihsel Bir Bakış, K. Emiroğlu, O. Özel, E. Özveren ve S. Ünsal (Eds.) Akdeniz Dünyası: Düşünce, Tarih, Görünüm, (s. 199-213) içinde. İletişim Yayınları, İstanbul.
• Khoury, P. S. (1983). Urban notables and Arab nationalism: The politics of Damascus 1860-1920, Cambridge University Press, Cambridge.
• Khoury, P. S. (1987). Syria and the French Mandate: The Politics of Arab Nationalism, 1920-1945, I. B. Tauris, London.
• Konuralp, N. A. (1970). Hatay Kurtuluş ve Kurtarış Mücadelesi Tarihi, yay. hzl. Abdurrahman Konuralp, Hatay Postası Gazete ve Basımevi, İskenderun.
• Korucu, S. (2021). Ahalinin Gidişi: Musa Dağ 1939, Aras Yayıncılık, İstanbul.
• Ouahes, I. (2018). Syria and Lebanon Under the French Mandate: Cultural Imperialism and the Workings of the Empire, I.B Tauris, London.
• Pipes, D. (1990). Greater Syria: The History of an Ambition, Oxford University Press: New York.
• Rifaioğlu, M. N. (2020). Antakya’da Fransız Mandası Dönemi Eğitim Yapısının Oluşum ve Dönüşüm Sürecinin Mimari Analizi. TÜBA-KED 21. DOI : 10.22520/tubaked.2020.21.004
• Rogan, E. (2009). The Arabs: A History, Basic Books, New York.
• Sanjian, A. K. (1965). The Armenian Communities in Syria under Ottoman Dominion, Harvard University Press, Cambridge.
• Shorrock W. I. (1970). The Origin of the French Mandate in Syria and Lebanon: The Railroad Question, 1901-1914, International Journal of Middle East Studies, 1(2):133-163.
• Şendeniz, Ö. (2020). “Kimdir Bu Lazlar?” Laz Kimliği ve Sanal Mekanda Lazca. İletişim Yayınları, İstanbul.
• Tozlu, S. (2010). Osmanlı Arşiv Belgelerinde Antakya ve İskenderun Nusayrileri (19. Yüzyıl), Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 54: 79-110.
• Türkmen, A. F. (1939). Mufassal Hatay Tarihi, 4. Cilt: Hatay Manda Tarihi Silahlı Mücadele Devresi. Tan Matbaası, İstanbul.