ŞERİF MARDİN ile NİYAZİ BERKES’İN ATATÜRK DEVRİMLERİNE BAKIŞLARINDA ZİHNİYET DEĞİŞİMİ MESELESİ

Yıl 2019, , 360 - 376, 22.10.2019

Elif Türkislamoğlu

https://doi.org/10.33723/rs.617635

Öz

Atatürk
devrimleri Türk düşünce hayatında özellikle 1960’lı yıllardan itibaren sıklıkla
gündeme gelen bir tartışma konusu olmuştur. Devrimlerin görüntüye yönelik
olduğu ve Doğulu bir toplumu dönüştürmeye yetersiz kaldığı konusunda yoğunlaşan
bu tartışmalara Türk düşününün önde gelen iki ismi, Niyazi Berkes ve Şerif
Mardin farklı bir bakış açısıyla yaklaşmışlardır. Mardin ve Berkes’in Atatürk
devrimlerine bakışlarında, söz konusu süreci bir zihniyet değiştirme meselesi
olarak gördükleri anlaşılmaktadır. Bu doğrultuda Şerif Mardin, Atatürk
devrimlerini Müslüman bir Doğulu toplumda geleneksel cemaat yapısından bireye
ve akla dayanan Batılı toplum yapısına geçiş çabası olarak değerlendirir.
Berkes ise devrimleri, toplumun yönünü Doğu yörüngesinden Batı yörüngesine
çevirebilecek bir hareket olarak görür. Bu makalede Mardin ve Berkes’in Atatürk
devrimlerini niçin bir zihniyet dönüşümü çabası olarak gördükleri konusu birey,
toplum ve gelenek unsurları çerçevesinde tartışılmakta ve bu yaklaşımın devrim
sürecini anlamak açısından Türk düşünce hayatındaki farklılığı
vurgulanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Atatürk Devrimleri, Zihniyet, Laiklik, Din, Gelenek

The Mentality Change Problem in the Perspective of Şerif Mardin And Niyazi Berkes Regarding the Atatürk Revolutions

Öz

Atatürk
revolutions have been a subject of arguement in the life of the Turkish thought
from 1960s. In these arguements, concentrating on the claim that the
revolutions were directed to the appearance, and were not enough to transform
an eastern society; Niyazi Berkes and Şerif Mardin, put forward a different
perpective. Berkes and Mardin, see the process as a problem of changingthe
mentality. In this context while Şerif Mardin evaluates the revolutions as an
endavour of passing into a Western society based on individual and ration from
a traditional Eastern community; Berkes evaluates them as an act directed to
turn the the society’s orbit from the Eastern way to the Western. In this
article, it is argued why Mardin and Berkes see Ataturk’s revolutions as an
endavour of changing mentality and it is emphasized the otherness of this
approachment in the Turkish thought for understanding the revolutionary
process.

Anahtar Kelimeler

Atatürk Revolutions, Mentality, Secularism, Religion, Tradition

Kaynakça

• Argın, Şükrü, “Türk Aydınının Devlet Aşkı ve Aşkın Devlet Anlayışı”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Dönemler ve Zihniyetler, c.9 (ed. Ömer Laçiner), İletişim Yayınları, İstanbul, 2009, s. 84-111.Belge, Murat, “Türkiye’de Siyasi Düşüncenin Ana Çizgileri”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Kemalizm, c.2 (ed. Ahmet İnsel), İletişim Yayınları, İstanbul, 2005.Berkes, Niyazi, The Development of Secularism in Turkey, McGill University Press, Montreal, 1964.Berkes, Niyazi, Türkiye’de Çağdaşlaşma, Bilgi Yayınları, Ankara, 1973; ayrıca Yapı Kredi Yayınları, 2012 baskısı.Berkes, Niyazi, Türk Düşününde Batı Sorunu, Bilgi Yayınları, Ankara, 1975.Berkes, Niyazi, Teokrasi ve Laiklik, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2016.Ergun, Doğan, Türk Bireyi Kuramına Giriş, İmge Kitabevi, Ankara, 2004.Hilav, Selahattin, Felsefe Yazıları, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2014.İnsel, Ahmet ed., Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce-Kemalizm, c. 2 (ed. Ahmet İnsel), İletişim Yayınları, İstanbul, 2005.Karaosmanoğlu, Yakup Kadri Atatürk, İletişim Yayınları, İstanbul, 2014.Kayalı, Kurtuluş, Türk Düşünce Dünyasının Yol İzleri, İletişim Yayınları, İstanbul, 2011.Kerman, Zeynep der., Tanpınar’ın Mektupları, Dergâh Yayınları, İstanbul, 2007.Mardin, Şerif, Türk Modernleşmesi, İletişim Yayınları, İstanbul, 2013.Mardin, Şerif, Jön Türklerin Siyasi Fikirleri (1895-1908), İletişim Yayınları, İstanbul, 2015.Mardin, Şerif, Türkiye’de Toplum ve Siyaset, İletişim Yayınları, İstanbul, 2016.Mardin, Şerif, Türkiye’de Din ve Siyaset, İletişim Yayınları, İstanbul, 2017 a.Mardin, Şerif, Din ve İdeoloji, İletişim Yayınları, İstanbul, 2017 b.Mardin, Şerif, Türkiye, İslam ve Sekülarizm, İletişim Yayınları, İstanbul, 2017 c.Sayar, Ahmet Güner, Osmanlı İktisat Düşüncesinin Çağdaşlaşması, Ötüken Yayınları, İstanbul, 2000.Shayegan, Daryush, Yaralı Bilinç, (çev. Haydun Bayrı), Metis Yayınları, İstanbul, 2017.Tahir; Kemal, Notlar-Batılılaşma, Bağlam Yayınları, İstanbul, 1992.Tunaya, Tarık Zafer, Türkiye’de Siyasal Gelişmeler: 1876-1938 (Kanun-ı Esasi ve Meşrutiyet Dönemi), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2016.Ülgener, Sabri F., İktisadi Çözülmenin Ahlâk ve Zihniyet Dünyası, Derin Yayınları, İstanbul, 2006.Ülken, Hilmi Ziya, Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul, 2013.