The Background of the Cloud Motif and the Narrations of ‘the Cloud Shadowing the Prophet’

Yıl 2018, , 183 - 202, 01.04.2018

Zeynep Canan Koçak

https://doi.org/10.1501/Ilhfak_0000001487

Öz

Prophet’ The flow of the history brings along the changes of cultures, societies, people and perspectives as well as the ages. Therefore the semantic world that people create through the influence of the age and culture they are in changes during the historical process and this change reflects in the language, one of the mirrors of the semantic world. The change of the semantic world sometimes occurs in the form of changes in the meanings of the words, and sometimes in the words. Because of this slippery nature of language and meaning, in order to understand a text, a motif, an expression... of a certain period, it is first necessary to decode the language and the semantic world of that period. This article, taking into account these matters, tries to see the cloud and shadow metaphor that takes place in early sources of Islamic literature, through its own semantic world and then offers to look at the related narrations from this perspective

Anahtar Kelimeler

Hadith, Cloud, Shadow, Metaphor, Narration

Bulut motifinin arkaik temelleri ve Hz. Peygamber’i gölgeleyen bulut rivayetleri

Öz

Tarih sürecinin akışı çağların yanı sıra kültürlerin, toplumların, insanların ve bakış açılarının değişimini de beraberinde getirir. Buna binaen insanların, içinde bulundukları çağın, kültürün etkisiyle oluşturdukları anlam dünyası da süreç aktıkça değişime uğrar ve bu değişim anlam dünyasının aynalarından biri olan dilde kendini gösterir. Anlam dünyasının değişimi bazen kelimelerin bazen ise kelimelere yüklenen anlamların değişimi şeklinde ortaya çıkar. İşte dil ve anlamın bu kaygan yapısı sebebiyle belli bir döneme ait bir metnin, motifin, deyimin… anlaşılabilmesi için öncelikle o dönemin dil ve anlam dünyasının çözümlenmesi gerekir. İşbu makale, söz konusu hususları dikkate alarak, İslamî literatürün erken kaynaklarında yer alan bulut ve gölge metaforunu o günün anlam dünyası içerisinden görmeye çalışmakta ve bu doğrultuda nakledilmiş rivayetlere bir de o açıdan bakmayı teklif etmektedir

Anahtar Kelimeler

Hadis, Bulut, Gölge, Sekīne, Metafor, Rivayet

Kaynakça

• Abelson, Joshua. The Immanence of God in Rabbinical Literature. Londra: MacMil- lan, 1912.
• ---------. YahûdîMistisizmine Giriş: Kabbalah. Terc. Cengiz Erengil. İstanbul: Ayna Yayınevi, 2012.
• Besalel, Yusuf. “Şehina,” Yahudilik Ansiklopedisi. İstanbul: Gözlem Gazetecilik Basın ve Yayın, 2002.
• Kanaatimizce dinî anlamda bir yere sahip olmasalar da mevḍūʿ rivayetlerin dahi bize içinde doğdukları
• toplumun yapısı, düşünce dünyası, yaşam biçimi ve bu gibi birçok hususta fikir verecek veriler olarak
• değerlendirilmesinde fayda vardır. En azından o günün dilini çözmemiz açısından her türlü nakle bizim
• için birer ipucu gözüyle bakmanın katkısı olabileceğini düşünüyoruz.
• Şam yolculuğuyla ilgili rivayete yöneltilen tenkitler için bkz. Yıldırım, Hadis Problemleri, ss.257-267;
• Öz, Hz. Peygamber’in Sîretiyle İlgili Mevzû Haberlerin Tarihî Değeri, ss.64-76. el-Buḫārī, Muḥammed b. İsmāʿīl. el-Cāmiʿu’ṣ-Ṣaḥīḥ. Tah. Muḥammed Zuheyr b. Nāṣir en-Nāṣir. Beyrut: Dāru Ṭavḳi’n-Necāt, 1422.
• Ebū Dāvūd Suleymān b. el-Eşʿas̠ es-Sicistānī. Sunenu Ebī Dāvud. Tah. Muḥammed Muḥyīddīn ʿAbdulḥamīd. Beyrut: el-Mektebetu’l-ʿAṣriyye, tsz.
• Ebū Nuʿaym el-İṣbehānī, Aḥmed b. ʿAbdillāh. Delāʾilu’n-Nubuvve. Tah. Muḥam- med Ravvās Ḳalʿacī ve ʿAbdulberr ʿAbbās. Beyrut: Dāru’n-Nefāʾis, 1986.
• ---------. Maʿrifetu’ṣ-Ṣaḥābe. Tah. ʿĀdil b. Yūsuf el-ʿAzāzī. Riyad: Dāru’l-Vaṭan li’n-Neşr, 1988.
• Erşahin, Seyfettin. “Türklerin Hz. Muhammed Hakkındaki İlk Bilgi Kaynaklarından Kısas-ı Enbiyalar: Kısas-ı Rabguzi Örneği,” Diyanet İlmî Dergi - Peygamberimiz Hz. Muhammed (SAV) Özel Sayı- (2003), ss.197-224.
• Erul, Bünyamin. “Hz. Peygamber’in Risalet Öncesi Hayatına Farklı Bir Yaklaşım,” Diyanet İlmî Dergi -Peygamberimiz Hz. Muhammed (SAV) Özel Sayı- (2003), ss.33-66.
• Eser, Mithat. “Hz. Peygamber’in Bir Bulut Tarafından Gölgelenmesine Dair Riva- yetlerin Değerlendirilmesi,” İslâmî Araştırmalar Dergisi 22:1 (2011), ss.44-54.
• Fayda, Mustafa. “Bahîrâ,” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, c.4, ss.486- 487.
• Goldziher, Ignaz. “Müslümanlarda Sekine Kavramı,” terc. Mehmed Said Hatiboğlu, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 26 (1983), ss.143-153.
• Gottheil, Richard James Horatio. Bir Hıristiyan Bahîrâ Efsanesi: Bir Tahrif Örneği (XI-XII. Yüzyıl). Haz. ve Terc. Fatımatüz Zehra Kamacı. İstanbul: İnkılâb Yayınları, 2008.
• el-Ḥākim en-Nīsābūrī, Ebū ʿAbdillāh İbnu’l-Beyyiʿ. el-Mustedrak ʿalā’ṣ-Ṣaḥīḥayn. Tah. Muṣṭafā ʿAbdulḳādir ʿAṭā. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1990.
• Hamidullah, Muhammed. İslam Peygamberi. Terc. Salih Tuğ. Ankara: Yeni Şafak, 2003.
• Hastings, James (ed.). Dictionary of the Bible. New York: Charles Scribner’s Sons, 1909.
• Hıdır, Özcan. “İsrailiyyat-Hadis İlişkisi (Hadis-Yahudi Kültürü Tartışmaları),” Dok- tora Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul, 2000.
• Hooke, Samuel Henry. Ortadoğu Mitolojisi. Terc. Alâeddin Şenel. Ankara: İmge Kitabevi, 2015.
• İbn Baṭṭāl el-Ḳurṭubī, Ebū’l-Ḥasen ʿAlī b. Ḫalef el-Bekrī. Şerḥu’l-Cāmiʿi’ṣ-Ṣaḥīḥ. Tah. Ebū Temīm Yāsir b. İbrāhīm. Riyad: Mektebetu’r-Ruşd, 2003.
• İbn Ḥacer, Aḥmed b. ʿAlī el-ʿAsḳalānī. Fetḥu’l-Bārī Şerḥu Ṣaḥīḥi’l-Buḫārī. Tah. Muḥammed Fuʾād ʿAbdulbāḳī, Muḥibbuddīn el-Ḫaṭīb ve ʿAbdulʿazīz b. ʿAbdillāh b. Bāz. Beyrut: Dāru’l-Maʿrife, 1379.
• ---------. el-İṣābe fī Temyīzi’ṣ-Ṣaḥābe. Tah. ʿĀdil Aḥmed ʿAbdulmevcūd ve ʿAlī Muḥammed Muʿavvaḍ. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1415.
• İbn Ḥanbel, Aḥmed. Kitābu Feḍāʾili’ṣ-Ṣaḥābe. Tah. Vaṣiyyullāh Muḥammed ʿAbbās. Beyrut: Muʾessesetu’r-Risāle, 1983.
• ---------. Musnedu’l-İmām Aḥmed b. Ḥanbel. Tah. Şuʿayb el-Arnāʾūṭ ve ʿĀdil Mur- şid. Beyrut: Muʾessesetu’r-Risāle, 2001.
• İbn Ḥibbān, Muḥammed et-Temīmī el-Bustī. es-Sīratu’n-Nebeviyye ve Aḫbāru’l- Ḫulefāʾ. Beyrut: Muʾessesetu’l-Kutubi’s̠-S̠eḳāfiyye, 1417.
• İbn Hişām, ʿAbdulmelik. es-Sīratu’n-Nebeviyye. Tah. Muṣṭafā es-Seḳḳā, İbrāhīm el- Ebyārī ve ʿAbdulḥafīẓ Şelebī. Kahire: Matbaʿatu Muṣṭafā el-Bābī el- Ḥalebī, 1955.
• İbn İsḥāḳ, Muḥammed b. Yesār. Sīratu İbn İsḥāḳ (Kitābu’s-Siyer ve’l-MeŞāzī). Tah. Suheyl Zekkār. Beyrut: Dāru’l-Fikr, 1978.
• İbn Saʿd, Ebū ʿAbdillāh Muḥammed el-Baṣrī. eṭ-Ṭabaḳātu’l-Kubrā. Tah. İḥsān ʿAbbās. Beyrut: Dāru Ṣādir, 1968.
• İbnu’l-Es̠īr, Ebū’l-Ḥasen ʿİzzuddīn ʿAlī b. Muḥammed eş-Şeybānī el-Cezerī. Us- du’l-İābe fī Maʿrifeti’ṣ-Ṣaḥābe. Tah. ʿAlī Muḥammed Muʿavvaḍ ve ʿĀdil Aḥmed ʿAbdulmevcūd. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1994.
• İbnu’l-Mubārak, ʿAbdullāh. ez-Zuhd ve’r-Reḳāʾiḳ. Tah. Ḥabīburraḥmān el-Aʿẓamī. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l-ʿİlmiye, tsz.
• Kitâb-ı Mukaddes. İstanbul: Yeni Yaşam Yayınları, 2014.
• el-Ḳurṭubī, Ebū ʿAbdillāh Muḥammed b. Aḥmed el-Ḫazracī. el-Cāmiʿ li-Aḥkāmi’l- Ḳurʾān. Tah. Aḥmed el-Berdūnī ve İbrāhīm Eṭfiyyiş. Kahire: Dāru’l- Kutubi’l-Mıṣriyye, 1384.
• el-Mubārakfūrī, Ebū’l-ʿAlāʾ Muḥammed ʿAbdurraḥmān b. ʿAbdirraḥīm. Tuḥfetu’l- Aḥvez̠ ī bi-Şerḥi Cāmiʿi’t-Tirmiz̠ī. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, tsz.
• Muslim b. el-Ḥaccāc, Ebū’l-Ḥuseyn en-Nīsābūrī. Ṣaḥīḥu Muslim. Tah. Muḥammed Fuʾād ʿAbdulbāḳī. Beyrut: Dāru İḥyāʾi Kutubi’l-ʿArabiyye, tsz.
• Nasr, Seyyid Hüseyin. Bir Kutsal Bilim İhtiyacı. Terc. Şehabettin Yalçın. İstanbul: İnsan Yayınları, 1995.
• en-Nevevī, Ebū Zekeriyyā Muḥyīddīn. el-Minhāc Şerḥu Ṣaḥīḥi Muslim b. el- Ḥaccāc. Beyrut: Dāru İḥyāʾi’t-Turās̠i’l-ʿArabī, 1392.
• Önkal, Ahmet. “İslam Tarihçiliğinde Tarafsızlık Problemi,” İslamî Araştırmalar Dergisi 4:3 (1992), ss.189-197.
• Öz, Şaban. Hz. Peygamber’in Sîretiyle İlgili Mevzû Haberlerin Tarihî Değeri. İstan- bul: Endülüs Yayınları, 2017.
• Öztürk, Özhan. Folklor ve Mitoloji Sözlüğü. Ankara: Phoenix Yayınevi, 2009.
• Schimmel, Annemarie. Tanrının Yeryüzündeki İşaretleri. Terc. Ekrem Demirli. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2004.
• Şener, Abdulkadir, Cemal Sofuoğlu ve Mustafa Yıldırım. Yüce Kur’an ve Açıklama- lı-Yorumlu Meâli. Ankara: TDV Yayınları, 2014.
• eṭ-Ṭaberī, Ebū Caʿfer Muḥammed b. Cerīr. Cāmiʿu’l-Beyān fī Teʾvīli’l-Ḳurʾān. Tah. Aḥmed Muḥammed Şākir. Beyrut: Muʾessesetu’r-Risāle, 2000. ̠ ī, Muḥammed b. ʿĪsā. Sunenu’t-Tirmiz̠ī. Tah. Aḥmed Muḥammed Şākir, et-Tirmiz Muḥammed Fuʾād ʿAbdulbāḳī ve İbrāhīm ʿAṭve ʿAvaḍ. Kahire: Maṭbaʿatu Muṣṭafā el-Bābī el-Ḥalebī, 1975.
• Türkçe Çeviri ve Açıklamalarıyla Tora ve Aftara. Terc. ve Düzenleme: Moşe Farsi. Açıklama Çeviri: Diana Yanni, Selin Saylağ. Ed. Yitshak Haleva, Moşe Benveniste, Yeuda Adoni, Nafi Haleva, İzak Peres, İzak Alaluf. İstanbul: Gözlem Gazetecilik Basın ve Yayın, 2010.
• Unterman, Alan. “Shekinah,” Encyclopaedia Judaica (Second Edition), c.18, ss.440- 441.
• Yıldırım, Enbiya. Hadis Problemleri. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2013.
• Yivli, Oktay. “Metaforların Yorumlanması Sorunu,” Türk Dili Dergisi 67:783 (2017), ss.57-65.
• ez-Zeccāc, Ebū İsḥāḳ İbrāhīm b. es-Serī. Meʿānī’l-Ḳurʾān ve İʿrābuh. Tah. ʿAbdulcelīl ʿAbduh Şiblī. Beyrut: ʿĀlemu’l-Kutub, 1988.
• ez-Zemaḫşerī, Ebū’l-Ḳāsim Maḥmūd b. ʿUmer. el-Keşşāf ʿan Ḥaḳāʾiḳi İavāmiḍi’t- Tenzīl. Beyrut: Dāru’l-Kitābi’l-ʿArabī, 1407.