Baumanian Perspective on Translation Sociology: A Non-Essentialist Reading of Orhan Pamuk’s A Strangeness in My Mind as the Representation of the Other

Year 2025, Volume: 19 Issue: 1, 63 - 84, 30.06.2025

Dudu Özbek

https://doi.org/10.47777/cankujhss.1640851

Abstract

Translation sociology has been constructed and evolved with the contribution of interdisciplinary studies. While drawing on the works of various sociologists, little attention has been paid to the sociology of Zygmunt Bauman to conduct interdisciplinary research in the field of translation studies. This article considers the possibility of adopting Bauman’s sociological perspective to understand translational phenomena, particularly through his methodological conceptualization of ‘defamiliarization’. Applicability of his theory in translation research was tested in this study through the analysis of the novel A Strangeness in My Mind by the Nobel prize winner Turkish writer, Orhan Pamuk. As part of the research in translation sociology, the analyses involved both the agents of the translation process and the textual analysis of the cultural content of the book. The cultural elements in the original novel were detected according to Aixela’s (1996) definition of the culture specific items and their translations in A Strangeness in My Mind were examined in terms of defamiliarization. Additionally, the translator’s and the publisher’s approaches to defamiliarization were analyzed using Bourdieu’s concept of the ‘habitus’. The aim of these analyses was to examine the reflections of defamiliarization in the approaches of the translator and the publishing house as well as in the translated work itself considering that Bauman finds defamiliarization necessary in order to comprehend the ambivalence and the difference of the Other. Results of the study reveal that although the habitus of the publisher aligns with Bauman’s approach to defamiliarization, both the translator’s habitus and her translation approach indicate dispositions to create a familiarizing effect on the target readers more than defamiliarization.

Keywords

translation sociology , Bauman , defamiliarization , Other , non-essentialist social paradigm , Bourdieu

Çeviri Sosyolojisine Bauman Perspektifinden Bakmak: Orhan Pamuk’un A Strangeness in My Mind Çeviri Romanının Öteki’nin Temsili Açısından Özcülük Dışı Bir Okuması

Abstract

Çeviri sosyolojisi, disiplinlerarası çalışmaların katkılarıyla inşa edilmiş ve gelişmiş bir çalışma alanıdır. Bu alanda yürütülen çalışmalarda çeşitli sosyologların düşüncelerinden yararlanılmasına rağmen, bu disiplinlerarası araştırmalarda Zygmunt Bauman’ın sosyolojisine yeterince yer verilmemiştir. Bu makale, çeviri olgularını anlamada Bauman sosyolojisinin uygulanma olasılığını, onun özellikle metodolojik olarak kavramsallaştırdığı ‘bilinenin dışına çıkma’ (defamiliarization) kavramı üzerinden ele almaktadır. Çalışmada, Bauman’ın sosyolojik yaklaşımının çeviri araştırmalarındaki uygulanabilirliği, Nobel ödüllü Türk yazar Orhan Pamuk’un Kafamda Bir Tuhaflık adlı romanının İngilizce çevirisi olan A Strangeness in My Mind kitabının analizi yoluyla test edilmiştir. Çeviri sosyolojisi alanında gerçekleştirilen bu araştırma, hem çeviri sürecinin aktörlerine dair incelemeleri hem de eserin kültürel içeriğine yönelik metinsel analizleri kapsamaktadır. Bu analizlerde, orijinal eserde yer alan kültürel ögeler, Aixela’nın (1996) ‘kültüre özgü unsurlar’ tanımına göre tespit edilmiş ve Kafamda Bir Tuhaflık adlı eserin İngilizce çevirisinde bu ögelerin nasıl aktarıldığı, ‘bilinenin dışına çıkma’ (defamiliarization) kavramı açısından incelenmiştir. Buna ek olarak, kitabın çevirmeni ve yayınevine dair Bourdieu’nün ‘habitus’ kavramı temelinde analizlerde bulunularak, çevirmen ve yayınevinin yaklaşımları, ‘bilinenin dışına çıkma’ kavramı açısından değerlendirilmiştir. Bu analizlerin temel amacı, eserde var olan Öteki’nin ikircikli doğasını ve farklılığını hedef kültürdeki okuyucuların kavrayabilmeleri için Bauman’ın gerekli gördüğü bilindik olanın dışına çıkma durumuna dair olanakları, çevirmen ve yayınevinin yaklaşımlarında ve çeviri eserde aramaktır. Çalışmanın sonuçları, yayınevinin habitusunun Bauman’ın ‘bilinenin dışına çıkma’ yaklaşımıyla uyumlu olduğunu ortaya koymakla birlikte, çevirmenin habitusu ve çeviri yaklaşımının hedef kültürdeki okurlarda bilindik olanın dışına çıkmaktan çok aşinalık etkisi yaratmaya yönelik bir eğilim sergilediğini göstermektedir.

Keywords

çeviri sosyolojisi , Bauman , bilinenin dışına çıkma , Öteki , özcülük dışı toplumsal paradigma , Bourdieu

References

• Aixelá, J. F. (1996). Culture-specific items in translation. In R. Álvarez and M. C. Vidal (Eds.), Translation, Power, Subversion (pp. 52-78). Multilingual.
• Appiah, K. A. (2004). Thick translation. In L. Venuti (Ed.), The translation studies reader (pp. 417-429). Routledge. (Original work published 1993)
• Bauman, Z. (1982). Memories of class. Routledge and Kegan Paul.
• Bauman, Z., & May, T. (2019). Thinking sociologically. Wiley Blackwell. (Original work published 1990)
• Bauman, Z. (1991). Modernity and ambivalence. Polity Press.
• Bauman, Z. (1997). Postmodernity and its discontents. New York University Press.
• Bauman, Z. (1998). Globalization: The human consequences. Polity Press.
• Bassnett, S., & Lefevere, A. (1990). Introduction: Proust’s grandmother and the thousand and one nights: the ‘cultural turn’ in translation studies. In S. Bassnett and A. Lefevere (Eds.), Translation, History and Culture (pp. 1-13). Pinter.
• Bourdieu, P. (1996). The rules of art: genesis and structure of the literary field (S. Emanuel, Trans.). Polity Press.
• Bourdieu, P. (2005). Habitus. In J. Hillier and E. Rooksby (Eds.), Habitus: A Sense of Place (pp. 43-49). Routledge.
• Budak, A. (2015). Orhan Pamuk’un ‘Kafamda bir tuhaflık’ romanı’nda yerellik ve geleneksellik. Yeni Fikir Dergisi, 7(15), 69-90.
• Canseven, C. (2016, May 12). Orhan Pamuk çevirmen arıyordu, kendimi önerdim. K24. Retrieved 29 March, 2024, from https://t24.com.tr/k24/yazi/ekin-oklap,705
• Faber. (2021). Diversity action plan. Retrieved 10 February, 2025, from https://www.faber.co.uk/about-faber/social-responsibility/diversity-inclusion
• Geisler, C., & Swarts, J. (2019). Coding streams of language. The WAC Clearinghouse/ University Press of Colorado.
• Genç, H. N. (2020). Orhan Pamuk’un ‘Kafamda bir tuhaflık’ adlı romanını çatışma ve göç kültürü modeli bağlamında okumak. Folklor/Edebiyat, 26(101), 1-21.
• Gouanvic, J. (2010). Outline of a sociology of translation informed by the ideas of Pierre Bourdieu. MonTI. Monografías de Traducción e Interpretación, 2, 119-129.
• Güngör, B. (2015). Öteki İstanbul’un anlatısı: ‘Kafamda bir tuhaflık’ adlı romanın yapısalcı metodoloji ışığında çözümlenmesi. Journal of Turkology, 25(1), 119-141.
• Holliday, A., Hyde, M., & Kullman, J. (2004). Intercultural communication. Routledge.
• Jacobsen, M., & Poder, P. (2008). Introduction: the sociology of Zygmunt Bauman – challenges and critique. In M. Jacobsen and P. Poder (Eds.), The Sociology of Zygmunt Bauman (pp. 1-15). Ashgate Publishing.
• Jacobsen, M., & Marshman, S. (2008). Bauman on metaphors – a harbinger of humanistic hybrid sociology. In M. Jacobsen and P. Poder (Eds.), The Sociology of Zygmunt Bauman (pp. 19-39). Ashgate Publishing.
• Karal, S. (2017). Orhan Pamuk’un Kafamda Bir Tuhaflık adlı romanında gecekondulaşma ve toplumsal mücadeleler. Sosyologca. 7(13-14), 156-170.
• Kula, O. (2016). ‘Kafamda bir tuhaflık’ romanında sosyal-siyasal ayrımlaşmanın anlatılaştırımı. Folklor/Edebiyat, 22(88), 9-22.
• Månsson, N. (2008). Bauman on strangers– unwanted peculiarities. In M. Jacobsen and P. Poder (Eds.), The Sociology of Zygmunt Bauman (pp. 155-171). Ashgate Publishing.
• Neuendorf, K. A. (2002). The content analysis guidebook. Sage Publication.
• Newmark, P. (1988). A textbook of translation. Prentice Hall.
• Nida, E. (1964). Toward a science of translating. E.J. Brill.
• Palmer, J. (2023). Zygmunt Bauman and the west: a sociology of intellectual exile. McGill-Queen’s University Press.
• Pamuk, O. (2007). Other colours. Faber and Faber.
• Pamuk, O. (2014): Kafamda bir tuhaflık. Yapı Kredi Yayınları.
• Pamuk, O. (2015): A strangeness in my mind (E. Oklap, Trans.). Faber and Faber. (Original work published 2014)
• Philpotts, M. (2012). The role of the periodical editor. The Modern Language Review, 107 (1), 39-64.
• Sapiro, G. (2014). The sociology of translation. In S. Bermann and C. Porter (Eds.), A Companion to Translation Studies (pp. 82-94). Wiley Blackwell.
• Schalk, S. (2011). Self, other and other-self: going beyond the self/other binary in contemporary consciousness. Journal of Comparative Research in Anthropology and Sociology. 2(1), 197-210.
• Schleiermacher, F. (1992): On the different methods of translating (W. Bartscht, Trans.). In R. Schulte and J. Biguenet (Eds.), Theories of Translation: An Anthology of Essays from Dryden to Derrida (pp. 36-54). The University of Chicago Press. (Original work published 1813).
• Simeoni, D. (1998). The pivotal status of the translator’s habitus. Target. 10 (1), 1–39.
• Spivak, G. (2004). The politics of translation. In L. Venuti (Ed.), The Translation Studies Reader (pp. 397-416). Routledge. (Original work published 1992).
• Toury, G. (1995). Descriptive translation studies and beyond. John Benjamins.
• Vanwesenbeeck, I. (2017). Translating into familiarity: a conversation with Ekin Oklap. World Literature Today. Retrieved 29 March, 2024, from https://www.worldliteraturetoday.org/blog /translation/ translating-familiarity-conversation-ekin-oklap-iclal-vanwesenbeeck
• Vecchi, B. (2004). Introduction. In Z. Bauman and B. Vecchi (Eds.), Identity: conversations with Benedetto Vecchi (pp.1-8). Polity Press.
• Venuti, L. (1992). Rethinking translation: discourse, subjectivity, ideology. Routledge.
• Venuti, L. (1995). The translator’s invisibility: a history of translation. Routledge.
• Wolf, M. (2007). Introduction: the emergence of a sociology of translation. In M. Wolf and A. Fukari (Eds.), Constructing a sociology of translation (pp.1-36). John Benjamins Publishing.
• Wolf, M. (2010). Sociology of translation. In Y. Gambier and L. Doorslaer (Eds.), Handbook of Translation Studies (pp. 337-343). John Benjamins Publishing Company.